Alzheimer ve demans gibi bilişsel gerileme süreçleriyle mücadele etmek için çeşitli yollar araştıran bilim insanları, hevin (SPARCL-1) adı verilen bir molekülü potansiyel bir çözüm olarak belirledi.
Hevin, beynimizdeki astrosit adı verilen destek hücreleri tarafından doğal olarak üretilen bir proteindir. Astrositler, nöronlar arasındaki bağlantıları veya sinapsları destekleyen önemli hücrelerdir ve hevinin de bu hayati görevde rol oynadığı düşünülüyor.
Brezilya'daki üniversitelerden araştırmacılar tarafından yürütülen yeni bir çalışmada, sağlıklı ve Alzheimer benzeri hastalığa sahip farelerin beyinlerindeki hevin üretimi artırıldı.
Hevin seviyesindeki bu artış şaşırtıcı sonuçlar verdi: Altı aylık test süresi boyunca, hevin verilen fareler, tedavi görmeyen hayvanlara kıyasla daha iyi hafıza ve öğrenme yetenekleri sergiledi. Beyin taramaları ise sinapslar arasındaki nöron iletişiminin geliştiğini gösterdi.
Araştırmacılar, hevinin sinir hücreleri arasındaki bağlantıların (sinapsların) sağlığında önemli rol oynayan bilinen bir molekül olduğunu belirtiyor. Araştırmanın bulguları, hevinin aşırı üretiminin yaşlı hayvanlardaki bilişsel eksiklikleri, sinaps kalitesini iyileştirerek tersine çevirebildiğini ortaya koyuyor.
Daha ileri analizler, fare beyinlerindeki ek hevinin, sinaps sağlığıyla ilgili diğer proteinlerin üretimini tetiklediğini gösterdi. Bu da hevinin, nöron bağlantısını sürdürme konusunda tek başına çalışmadığını düşündürüyor.
Araştırma ekibi ayrıca daha geniş bir perspektiften bakarak, halka açık sağlık verilerini inceledi ve Alzheimer hastalarının beyinlerindeki hevin seviyelerinin normalden daha düşük olduğunu buldu. Bu durum, hevin ve astrositlerin hastalıkta bir rolü olabileceğini düşündürüyor.
Çalışmanın özgünlüğünün, bu süreçte astrositin rolünü anlamaktan kaynaklandığı belirtiliyor. Odak noktasını nöronlardan astrositlere kaydıran bu çalışma, astrositlerin de Alzheimer hastalığı ve bilişsel bozukluklar için yeni tedavi stratejileri için bir hedef olabileceğini gösteriyor.
Fareler üzerinde yapılan laboratuvar testlerinden, demans hastalarının kullanabileceği gerçek tedavilere geçişin önemli bir zaman alacağı aşikar, ancak bu bulgular umut verici bir başlangıç olarak görülüyor. Gelecekte, bu bulgulara dayalı tedaviler, mevcut diğer ilaçları tamamlayıcı nitelikte olabilir.
Şu anda Alzheimer için araştırılan tedavilerin çoğu, beyinde biriken toksik protein kümelerini hedef alırken, hevin bu protein yığınlarını hedeflemiyor. Aksine, yeni araştırma hevinin plak birikimi üzerinde hiçbir etkisinin olmadığını gösterdi. Bu da, beta-amiloid plaklarının Alzheimer'ın tek veya ana nedeni olmadığı yönündeki yeni ortaya çıkan fikirleri destekleyebilir.
Araştırmacılar arasında henüz bir fikir birliği olmasa da, bazı bilim insanları beta-amiloid plaklarının oluşumunun Alzheimer'ın nedeni olmadığı hipotezi üzerinde çalışıyor. Bu çalışmanın sonuçları, beta-amiloid plaklarını etkilemeden bilişsel gerilemeyi tersine çevirebilen bir molekül için kanıt sunarak, bu plakların hastalığın mekanizmalarında rol alsa da, Alzheimer'a neden olmak için yeterli olmadığı hipotezini destekliyor.
Durum karmaşık ve Alzheimer hastalığının beyinde nasıl başladığından henüz tam olarak emin değiliz. Büyük olasılıkla birçok faktör bu süreçte rol oynuyor. Bu da potansiyel bir tedavi veya önleyici yöntemin de karmaşık olması gerekeceği anlamına geliyor.
Bilim insanları, gelecekte hevin ile aynı etkiye sahip ilaçların geliştirilmesinin mümkün olabileceğini belirtiyor. Ancak şu an için bu çalışmanın temel faydası, Alzheimer hastalığı ve yaşlanma sürecinin hücresel ve moleküler mekanizmalarına dair daha derin bir anlayış sağlamasıdır.
Araştırma sonuçları saygın bilimsel dergilerde yayınlanmıştır.
