Çin'in, keşfedilmemiş bir asteroitten örnek toplayıp Dünya'ya geri getirmek üzere tasarlanan uzay aracı Çarşamba günü ülkenin dağlık iç kesimlerinde bulunan askeri bir uzay üssünden başarıyla fırlatıldı.
Xichang Fırlatma Üssü'nden, Long March 3B roketiyle TSİ 20:31 civarında gerçekleşen fırlatma, Çin'in Güneş Sistemi'ni keşfetme serisindeki ikinci önemli görevi başlattı. Tianwen-2 olarak adlandırılan bu görev, 2021'de Mars'a iniş yapan ilk Çin uzay aracı olan Tianwen-1 görevinin devamı niteliğinde.
Çinli yetkililer, 2,1 metrik ton ağırlığındaki Tianwen-2 uzay aracının fırlatmanın hemen ardından yelpaze şeklindeki güneş panellerini başarıyla açtığını doğruladı. Bu durum, on yıl sürmesi planlanan Güneş Sistemi turu için iyi bir başlangıç olarak değerlendirildi.
Tianwen-2'nin Çin için iki temel hedefi var. İlk olarak, uzay aracı 469219 Kamoʻoalewa veya 2016 HO3 olarak adlandırılan Dünya'ya yakın bir asteroide uçacak. Orada, asteroitin yüzeyinden kayalık bir örnek alacak ve bu materyali 2027'nin sonlarında Dünya'daki laboratuvarlarda analiz edilmek üzere geri getirecek. Uzay aracı, örnek taşıyıcısını Dünya'ya bırakmasının ardından rota değiştirerek Mars ve Jüpiter yörüngeleri arasında bulunan gizemli, kuyruklu yıldız benzeri bir nesneye yönelecek.
Tianwen-2, Çin'in Ay dışından, yani Dünya'dan çok daha uzaktaki bir gök cisminden materyal getiren ilk uzay aracı olacak. Çin, Ay'a daha önce iki örnek toplama görevi başarıyla gerçekleştirmişti.
Çifte Görev
Ancak Çin'in uzay programı, Güneş Sistemi'ni keşif konusunda henüz diğer büyük uzay güçlerinin gerisinde. Japonya'nın uzay ajansı ve NASA daha önce asteroitlerden örnek getirmiş, Avrupa Uzay Ajansı ise bir kuyruklu yıldızın yörüngesine girmişti. Tianwen-2 ise tek bir görevde hem asteroitten örnek almayı hem de kuyruklu yıldız benzeri bir nesneyi ziyaret etmeyi deneyecek.
Bilim insanları, Tianwen-2 için seçilen asteroitin çapının 60 metreden az olduğuna ve eski zamanlarda Ay'dan fırlatılmış materyalden oluşabileceğine inanıyor. Tianwen-2'den elde edilecek sonuçlar bu hipotezi doğrulayabilir.
Asteroit Kamoʻoalewa, örnek geri getirme görevleri için benzersiz bir hedef. Asteroit, Dünya'nın bir "yarı uydusu" (quasi-satellite) olarak kabul ediliyor; yani Güneş etrafındaki yörüngesi gezegenimizinkiyle oldukça yakın. Bu durum, Kamoʻoalewa'nın yıl boyunca Dünya'ya nispeten yakın kalmasını sağlıyor ve onu örnek geri getirme görevleri için cazip bir aday yapıyor.
Kamoʻoalewa'ya gidiş-dönüş yolculuğunun sadece iki buçuk yıl sürmesinin nedenlerinden biri de bu yakınlık. Japonya'nın Hayabusa 2 asteroit örnek geri getirme görevi fırlatmadan Dünya'ya dönüşüne kadar altı yıl sürmüştü. NASA'nın OSIRIS-REx görevi ise bir asteroide gidip dönme yolculuğunu yedi yılda tamamladı. Bu görevler, Kamoʻoalewa'dan daha uzaktaki Dünya'ya yakın asteroitleri ziyaret etmişti. Tianwen-2'nin Temmuz 2026'da Kamoʻoalewa'ya varması ve örnek toplama yeri aramaya başlaması bekleniyor.
Tianwen-2, örnekleri çeşitli yollarla toplamayı deneyecek. Bir yöntem, uzay aracını yüzeye yaklaştırıp asteroitin dönüş hızıyla eşleşmek ve robotik bir kol uzatarak örnekleri toplamayı içerecek. Uzay aracı ayrıca, Japonya'nın Hayabusa 2 ve NASA'nın OSIRIS-REx uzay araçlarının örnek aldığı "dokun-git" (touch-and-go) yöntemine benzer şekilde, asteroitin yüzeyine inerek örnek almayı da deneyecek.
Bilim insanları ayrıca, uzay aracının uçlarında matkaplar bulunan dört kol kullanarak asteroitin yüzeyine kendini sabitleyeceği "demirle-bağlan" (anchor-and-attach) adlı başka bir örnekleme yöntemini de denemeyi umuyor. Çinli yetkililer Dünya'ya ne kadar materyal getirmeyi umduklarını açıklamadılar, ancak Tianwen-2'nin asteroitten en az 100 gram kaya ve toz toplaması için tasarlandığı bildiriliyor.
Görev planlayıcıları Kamoʻoalewa'nın şekli hakkında çok az şey biliyor, ancak uzun menzilli ölçümler, asteroit için nispeten hızlı olan her 28 dakikada bir döndüğünü gösteriyor. Bu dönüş hızı, nesnenin zayıf yerçekimiyle birleşince, Tianwen-2'nin asteroit yakınındaki manevralarını karmaşıklaştıracak.
Örnekleri aldıktan sonra Tianwen-2, 2027'nin başlarında asteroitten ayrılacak ve Dünya'ya yönelecek. 2027'nin sonlarında Kamoʻoalewa parçalarını içeren bir yeniden giriş modülünü Dünya'ya iniş için bırakacak. Bilimsel bir dergide yayımlanan makaleye göre, araştırmacılar örnekleri temel fiziksel özelliklerini, kimyasal, mineral ve izotopik bileşimlerini, dokularını ve yapılarını belirlemek için inceleyecek.
Makalede, Çinli bilim insanları, örnek geri getirmenin sonuçlarının sadece asteroitler hakkındaki bilgiyi artırmakla kalmayıp, Dünya ve Ay hakkında da bilgi verebileceğini yazıyor. Bilim insanları makalede, "Kamoʻoalewa'nın kökenini, yani Ay'dan fırlatılan döküntülerden geldiğini doğrulamak, Ay'ın evrimsel tarihini anlamak için umut verici bir başlangıç olabilir" ifadelerini kullanıyor. "Bu tarih, Ay'ın uzak yüzü hakkında daha kapsamlı bir görünüm ve Ay'ın iki tarafı arasındaki asimetrinin kökeni hakkında bilgi sağlayabilir" şeklinde ekliyorlar.
Tianwen-2'nin ana gemisi, üzerindeki 11 bilimsel enstrümanla, asteroit örneklerini Dünya'ya bıraktıktan sonra görevin ikinci aşamasına başlayacak. Uzay aracının bir sonraki yolculuğu, 2030'ların ortalarında asteroit kuşağında bulunan 311P/PanSTARRS adlı bir gizemli nesneye yakınlaşmasını sağlayacak. Bu nesne, kuyruklu yıldızlar gibi kuyruğu ve koması olan ancak çoğunlukla asteroitlerle ilişkilendirilen yörüngelerde bulunan aktif asteroitler veya ana kuşak kuyruklu yıldızları olarak bilinen nadir bir nesne sınıfına ait. Tianwen-2, böyle bir nesneyi yakından gören ilk görev olacak.
Güneş Sistemi'ne Adım Atmak
Son birkaç yıla kadar Çin'in uzay programı öncelikle Ay'a bilimsel keşif hedefi olarak odaklanmıştı. Ay, Çin'in uzaydaki hırslarının ana hedefi olmaya devam ediyor, 2030'a kadar insanlı Ay inişi hedefi bulunuyor. Ancak ülke daha uzağa da bakıyor.
2021'deki Tianwen-1 göreviyle Çin, Mars'a yumuşak iniş yapan ikinci ülke oldu. Tianwen-2'nin ardından, Çin 2028'de fırlatılması planlanan Tianwen-3 örnek geri getirme göreviyle tekrar Mars'a gidecek.
"Gökyüzüne sorular" anlamına gelen Tianwen, Çin'in robotik Güneş Sistemi keşif programına verilen ad. Tianwen-3'ün, Mars'tan bozulmamış örnekleri Dünya'ya geri getiren ilk görev olma şansı bulunuyor. Aynı zamanda, NASA'nın Mars Örnek Geri Getirme görevi planları ise zorluklarla karşılaşıyor.
Çin, 2029 civarında Jüpiter'e seyahat etmek ve en büyük dört uydusundan biri olan Callisto'nun yörüngesine girmek üzere Tianwen-4'ü fırlatmayı düşünüyor. 2030'larda Çin'in yol haritası, Venüs'ten atmosfere ait örnekleri Dünya'ya getirecek bir görevi, bir Mars araştırma istasyonunu ve Neptün'e bir sondaj göndermeyi içeriyor.
Bu arada, NASA Güneş Sistemi'ndeki hemen her gezegeni incelemek için uzay araçları gönderdi ve şu anda Ay, Mars, Jüpiter, bir metal asteroit ve yıldızlararası uzayda uzay araçları bulunuyor veya bu hedeflere doğru ilerliyor. Diğer yandan, 2028'de Satürn'ün uydusu Titan'a gidecek Dragonfly gibi dikkat çekici görevler de planlanıyor.
