Sıcaklıklar yükseldikçe, özellikle belirli reçeteli ilaçları kullanan kişiler için sıcaklığa bağlı hastalık riski de artar.
Vücut sıcaklığı düzenlemek için terleme, cilde kan akışı ve sıvı dengesi gibi çeşitli mekanizmalar kullanır. Ancak yaygın olarak reçete edilen bazı ilaçlar bu süreçlere müdahale ederek serin kalmayı zorlaştırır.
İşte bu yaz bilmeniz gereken birkaç ilaç türü:
1. Antidepresanlar
İki özel antidepresan türü – seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) ve trisiklikler (TCA) – yaz aylarını daha zorlu hale getirebilir. Vücudun terleme yeteneğini etkilemeleri nedeniyle sıcak intoleransına bile neden olabilirler.
Bu antidepresanların beyindeki nörotransmitter seviyelerini – başta serotonin ve noradrenalin olmak üzere – etkileyerek kısmen çalıştığı düşünülmektedir. Ancak, diğer nörotransmitterleri de etkileyebilirler.
Örneğin, TCA'lar terleme için önemli bir nörotransmitter olan asetilkolini bloke edebilir. Bu, bazı hastaların daha az terlemesine neden olabilir. Sıcak bir günde bu, vücudun soğumasını zorlaştırabilir.
Bununla birlikte, TCA'lar ayrıca ter bezlerini uyaran bir nörotransmitter olan noradrenalin seviyelerini artırır. Bu, terlemeyi artırabilir. Aslında, hem SSRI'lar hem de TCA'lar kullanıcıların terlemesini artırabilir. Veriler, antidepresan kullanıcılarının %14'e kadarının bu yan etkiyi yaşadığını göstermektedir.
SSRI'lar ayrıca vücut sıcaklığını kontrol eden ve ter bezlerine ter üretmeye başlaması için komut veren beyin bölgesi olan hipotalamusa müdahale edebilir. Ancak bu sinyal artan serotonin seviyelerinden etkilenebilir.
Terleme temel bir soğutma mekanizması olduğundan, bu süreçteki herhangi bir aksama sıcaklığa bağlı hastalığa yol açabilir. Aşırı terleme, sıvıların yerine konmaması durumunda dehidrasyona (sıvı kaybı) da neden olabilir.
2. Antipsikotikler
Antipsikotikler, şizofreni ve bipolar bozukluk gibi durumlarda ortaya çıkabilen psikozu tedavi etmek için kullanılır. Bunu, dopamin nörotransmitterini bloke ederek yaparlar – bu da serotonin nörotransmitterinin seviyelerini etkiler. Bu durum, hipotalamusun vücut sıcaklığı değişikliklerini algılama ve bunlara yanıt verme yeteneğini bozabilir.
Sonuç olarak, antipsikotik kullanan bir kişi sıcakta aşırı ısındığını veya susadığını fark etmeyebilir. Bu düşük tansiyona ve kalp fonksiyonunda azalmaya neden olabilir. Vücut daha sonra kan damarlarını daraltarak ve ısıyı içeride tutmaya çalışarak telafi etmeye çalışır. Bu da terlemeyi azaltır ve vücudun düzgün bir şekilde soğumasını zorlaştırır.
Ek olarak, antipsikotikler antikolinerjik özelliklere sahiptir. Bu, asetilkolin etkisini bloke ederek terlemeyi zorlaştırdıkları anlamına gelir.
3. Kalp İlaçları
Beta-blokerler kalp yetmezliği ve aritmileri yönetmek için kullanılır. Bunu kalp hızını düşürerek ve kalbin pompalama gücünü azaltarak yaparlar. Ancak bu, cilde kan akışını sınırlayabilir – sıcak günlerde vücudun ısıyı dışarı atmasını zorlaştırır.
Diüretikler (idrar söktürücüler) de yüksek tansiyon veya kalp yetmezliğinin tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Ancak bu ilaçlar idrar çıkışını artırdığı için sıcak havalarda dehidrasyona ve elektrolit dengesizliklerine yol açabilir.
Daha az sıvı mevcut olduğunda, vücut düzgün bir şekilde terlemekte zorlanabilir. Şiddetli şekilde dehidrate olursanız, aslında susuzluk hissini kaybetmeye başlayabilirsiniz. Tansiyon da düşebilir, bu da özellikle ayağa kalkarken baş dönmesi veya bayılmaya neden olabilir.
Yine kan basıncını yönetmek için kullanılan ramipril ve losartan da dehidrasyon riskini artırabilir. Bu ilaçlar, vücutta kan basıncını, sıvı dengesini ve susuzluk hissini kontrol etmeye yardımcı olan bir sistemi bloke eder. Bu, doğal içme isteğinizi azaltabilir, sıcak olduğunda dehidrasyon riskini artırır.
4. Uyarıcılar (Stimulanlar)
DEHB gibi durumlar için kullanılan amfetaminler gibi uyarıcılar, dopamin ve noradrenalin dahil olmak üzere birçok beyin kimyasalını etkiler. Bu, vücut sıcaklığını artırabilir, metabolizmayı hızlandırabilir ve vücudun terleme şeklini değiştirebilir – tüm bunlar, özellikle egzersiz yaparken veya sıcak havada serinlemeyi zorlaştırabilir.
Bu durum potansiyel olarak dehidrasyon, aşırı ısınma veya hatta sıcak çarpmasına yol açabilir. Uyarıcılar ayrıca yorgunluk hissini azaltabilir, bu da insanların tehlikenin farkına varmadan kendilerini aşırı zorlamasına neden olabilir.
Ancak, bazı son araştırmalar, DEHB'li olup uyarıcı kullanan kişilerin sıcaklığa bağlı hastalıklara yakalanma olasılığının daha düşük olabileceğini göstermektedir – ancak daha fazla araştırma için daha büyük çaplı denemelere ihtiyaç vardır. Araştırmacılar, bu koruyucu etkinin daha düşük vücut ağırlığı ve kullanıcıların sıvı tüketimine dikkat etmesi gibi faktörlerden kaynaklanabileceği hipotezini ortaya koyuyorlar.
5. İnsülin
Sıcaklıklar yükseldiğinde, vücudumuzun serinlemesine yardımcı olmak için kan damarları genişler (vazodilatasyon). Ancak bu eylem, insülinin enjekte edildiği bölgeye artan kan akışı nedeniyle kan dolaşımına daha hızlı emilmesine ve kan şekerinin daha hızlı düşmesine neden olur.
Bu, hipoglisemiye (düşük kan glukoz seviyesi) yol açabilir; bu da baş dönmesi, titreme, terleme, sinirlilik ve hatta potansiyel olarak bilinç kaybı veya nöbetlere neden olabilir.
Daha hızlı insülin emilimi, diyabetli kişilerin sıcakta düşük kan şekeri belirtilerini fark etmesini zorlaştırabilir, çünkü yaygın semptomlar sıcak basması ile karıştırılabilir.
Sıcak, insülini de bozabilir, etkinliğini azaltabilir ve kullanılamaz hale getirebilir. Bu nedenle insülinin kullanıma kadar – özellikle yaz aylarında – buzdolabında saklanması önemlidir. Bozulmuş insülin görünüşünü değiştirir – bulanıklaşır veya rengi değişir.
Sıcak Çarpmasını Önleme
Yaşlı yetişkinler, kronik rahatsızlıkları olanlar (özellikle kalp veya akciğer hastalığı olanlar) ve birden fazla reçeteli ilaç kullananlar, sıcaklığa bağlı hastalıklara karşı özellikle savunmasızdır.
Neyse ki, bu yaygın reçeteli ilaçlardan birini kullanıyorsanız yaz aylarında güvende kalmak için alabileceğiniz adımlar vardır.
İlk olarak, ambalajdaki saklama talimatlarını kontrol edin. İlaçları araba içi veya pencere önü gibi sıcak yerlerde bırakmaktan kaçının. Isıdan etkilenen tek ilaç insülin değildir – astım spreyleri (inhaler) ve EpiPen gibi acil durum enjektörleri de bozulabilir veya daha az etkili hale gelebilir.
İkinci olarak, doktorunuz aksini tavsiye etmediyse sıcakta bol sıvı tüketin. Dehidrasyon, birçok ilacın etkisini aslında kötüleştirebilir.
Örneğin, non-steroid anti-inflamatuvar ilaçlar (ibuprofen gibi) böbrek sorunlarına daha yatkındır ve bipolar bozukluk ilaçları (lityum dahil) dehidrate olduğunuzda toksik hale gelebilir.
Günün en sıcak saatlerinden kaçının ve mümkün olduğunca serin ortamlarda kalın. Sıcaklığa bağlı hastalıkların uyarı işaretlerine dikkat edin – baş dönmesi, kafa karışıklığı, mide bulantısı veya aşırı terleme gibi.
Son olarak, reçeteli ilaçlarınızı tıbbi tavsiye almadan bırakmayın. Eğer sıcaklıkla başa çıkma yeteneğinizi etkiliyorsa, doktorunuz veya eczacınızla konuşun.
