Bağırsaklarımız, yiyecekleri sindirmemize, zararlı mikroorganizmalardan korunmamıza ve sindirim sistemimiz ile beynimiz arasında iletişim kurmamıza yardımcı olan milyarlarca küçük canlıyla doludur. Bakteriler, mantarlar ve virüsler gibi bu mikrobiyal topluluklar, iç sağlığımızı dengede tutar.
Ancak bir ilaç kullandığımızda, bu hassas dengeyi yalnızca geçici olarak değil, yapılan geniş çaplı yeni bir araştırma, bu ilaçların etkilerinin yıllarca sürebileceğini ortaya koydu. Dahası, bu bağırsak bozulmalarına sadece antibiyotikler değil, diğer yaygın ilaçların da neden olduğu belirlendi.
Estonya'daki Tartu Üniversitesi'nden genomikçi Oliver Aasmets liderliğindeki bir ekip, yaptıkları araştırmada, "İlaç kullanımının etkisi hafife alınmış," ifadesini kullandı. Yayımlanan makalede, "Antibiyotikler, psikiyatrik ilaçlar, antidepresanlar, mide asidini azaltan ilaçlar ve beta-blokerlerin etkileri kullanımdan yıllar sonra bile tespit edilebilir." denildi.
Aasmets ve ekibi, Estonya Biyobank projesine katılan 2.509 kişinin kayıtlarını inceledi. 328 takip verisinin de bulunduğu bu çalışmada, araştırmacılar belirli ilaçların kullanımının veya bırakılmasının hastaların mikrobiyomlarını nasıl değiştirdiğini gözlemledi. Araştırmacılara göre bu durum, olası bir nedensellik ilişkisine işaret ediyor.
Ekibin incelediği 186 ilaçtan 167'sinin (%90'a yakınının) dışkı mikrobiyom örneklerindeki değişikliklerle ilişkili olduğu tespit edildi. Aasmets ve ekibi, "İnsanlar için kullanılan ilaçların belirli mikrop türlerini ortadan kaldırarak çeşitliliği azalttığı görülüyor." şeklinde açıklama yaptı.
Özellikle anksiyete tedavisinde yaygın olarak kullanılan benzodiazepinlerin, iç ekosistemlerimiz için yıkıcı olduğu bilinen geniş spektrumlu antibiyotikler kadar etkili olduğu belirtildi. Hatta, tüm benzodiazepinlerin aynı etkiye sahip olmadığı, örneğin alprazolamın (Xanax) bağırsak mikrobiyomu çeşitliliği üzerindeki etkisinin diazepamdan (Valium) daha geniş olduğu gözlemlendi. Bu durum, sadece belirli bir rahatsızlık için en iyi ilacı değil, aynı zamanda mikrobiyomlarımıza en az zararı veren ilacı optimize etmemiz gerekebileceğini düşündürüyor.
Bu etkilerin birleşebileceği de vurgulanıyor. Araştırmacılar, "Bir ilacın ne kadar çok kullanıldığı, mikrobiyom üzerindeki etkisinin o kadar güçlü olduğu anlamına geliyor." şeklinde belirtiyor. Araştırmada, hem devam eden hem de birikimli etkilerin tespit edildiği kaydedildi.
Önceki araştırmalar, farelerde uzun süreli antibiyotik kullanımının bağırsak zarını bozabileceğini ve bunun kilo alımına katkıda bulunabileceğini öne sürmüştü. Ekip, farklı ilaç sınıflarındaki uzun süreli maruz kalmanın sonuçlarını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu vurguluyor.
Aasmets, "Çoğu mikrobiyom çalışması yalnızca mevcut ilaçları dikkate alıyor, ancak sonuçlarımız geçmiş ilaç kullanımının da en az o kadar önemli olabileceğini gösteriyor; çünkü bireysel mikrobiyom farklılıklarını açıklayan şaşırtıcı derecede güçlü bir faktör." dedi. "Umarız bu, araştırmacıları ve klinisyenleri, mikrobiyom verilerini yorumlarken ilaç geçmişini dikkate almaya teşvik eder."
