Dünya genelinde yaygın olarak kullanılan bir ağrı kesici olan parasetamolün tam olarak nasıl çalıştığı uzun süredir bir sırdı. Ancak yeni bir bilimsel çalışma, parasetamolün temel yan ürünlerinden birinin, ağrı sinyallerini beyne ulaşmadan önce sinir uçlarında engelleyebileceğini öne sürüyor.
Ağrı kesici olarak bilinen parasetamol, vücutta karaciğer tarafından 4-aminofenol adı verilen bir bileşiğe dönüştürülür. Bu bileşik, kan dolaşımı yoluyla farklı organlara ulaşır. Orada, bir enzim yardımıyla bir yağ asidi ile birleşerek AM404 maddesini oluşturur.
Daha önceki araştırmalar, AM404'ün merkezi sinir sisteminde (beyin ve omurilik) etkili olabileceğini göstermişti. Ancak yeni yayınlanan çalışma, AM404'ün ağrı sinyallerinin kaynaklandığı çevresel sinir sistemini de etkilediğini ortaya koyuyor.
Araştırmayı yürüten uzmanlar, bu sonuçların parasetamolün etki şekline dair bildiklerimizi kökten değiştirdiğini belirtiyor. Uzmanlara göre, 130 yıldan uzun süredir kullanılan parasetamolün bile tam olarak nasıl çalıştığı hala tam anlaşılamamıştı. Daha önce yaygın kabul gören teorilerden biri, parasetamolün vücudun ağrı ve iltihaba neden olan prostoglandin üretimini durdurduğu yönündeydi. Ancak yeni çalışmanın sonuçları doğrulanırsa, ilacın mekanizmasına dair anlayışımız önemli ölçüde farklılaşacak.
AM404'ün etkilerini test etmek için bilim insanları, genç sıçanlardan alınan duyu nöronlarına bu bileşiği uyguladı. AM404'ün, hücrelere sodyum iyonlarının giriş çıkışını sağlayan sodyum kanallarını bloke ettiğini buldular. Sodyum kanalları, ağrı sinyallerinin oluşturulması ve iletilmesi için hayati önem taşır. AM404, bu kanalları bloke ederek nöronların ağrı mesajlarını beyne göndermesini engelliyor. Parasetamolün diğer yan ürünlerinin böyle bir etkisi gözlemlenmedi.
Araştırmacılar ayrıca sıçanların patilerine AM404 enjekte ederek, ağrılı uyaranlara verdikleri tepkileri test ettiler. Bileşik enjekte edilen patiler ısı ve basınca karşı daha az hassas hale geldi. Ağrı kesici etki, enjeksiyondan yaklaşık bir saat sonra zirveye ulaştı. Önemli bir nokta, ağrı kesiciliğin yalnızca enjekte edilen bölgeyle sınırlı kalmasıydı.
Uzmanlar, her ne kadar bu bulgular parasetamolün şu anda ağrı tedavisinde kullanım şeklini değiştirmese de, potansiyel olarak daha güvenli yeni nesil ağrı kesicilerin geliştirilmesini etkileyebileceğini düşünüyor. Örneğin, parasetamol doz aşımının karaciğerde hasara yol açabildiği biliniyor.
Sodyum kanallarını bloke etmeye odaklanan yeni ilaç aileleri tasarlanabilir. Bu yeni ilaçlar, sadece parasetamolden değil, aynı zamanda ibuprofen veya opioidler gibi diğer ağrı kesicilerden de daha etkili ve güvenli olabilir.
Araştırmayı yapan bilim insanları, gelecekte kimyasal olarak daha kararlı ve çevresel sinir sisteminde daha iyi çalışmak üzere optimize edilmiş AM404 versiyonları tasarlamayı umuyor. Ayrıca, bu bileşiklerin, standart tedavilerin genellikle yetersiz kaldığı kronik veya sinir kaynaklı ağrılara yardımcı olup olamayacağını test etmeyi planlıyorlar.
Bir diğer önemli adım ise AM404'ün güvenliğini ve tedavi potansiyelini daha ayrıntılı değerlendirmektir. Bu, vücutta nasıl parçalandığını ve dağıldığını, ayrıca başka organları etkileyip etkilemediğini anlamayı içeriyor.
