Yapay zeka teknolojileri geliştikçe, eğitim süreçlerinde kullanılan verilerin telif haklarına uygunluğu da önemli bir tartışma konusu haline geldi. Özellikle kitapların izinsiz kullanılarak yapay zeka modellerinin eğitilmesiyle ilgili davalar gündemdeki yerini koruyor. Bu kapsamda, yapay zeka şirketi Anthropic ile yazarlar arasında büyük bir uzlaşma zemini aranırken, ABD'li bir yargıçtan çarpıcı bir karar çıktı.
Amerika Birleşik Devletleri'nde görülen bir davada, yapay zeka şirketlerinin telif hakkı ihlallerine karşı açılan en büyük toplu davalardan birinde, Anthropic'in yazarlarla yapması planlanan 1,5 milyar dolarlık uzlaşma, yargıç tarafından eleştirilerin odağı oldu. Yargıç William Alsup, söz konusu uzlaşmanın daha çok "yazarların boğazına tıkıştırıldığını" belirterek, anlaşmanın taslak halini ciddi şekilde sorguladı.
Anthropic, yapay zeka modellerini eğitmek için milyonlarca kitabın izinsiz kullanıldığı iddialarıyla karşı karşıyaydı. Dava kapsamında, şirketin potansiyel olarak trilyonlarca dolar tazminat ödemesi gerekebileceği belirtiliyordu. Ancak sunulan uzlaşma teklifi, şirketin toplam varlık değerinin (yaklaşık 183 milyar dolar) oldukça küçük bir kısmına denk geliyor ve yalnızca yaklaşık 500 bin eseri kapsıyor. Bu durum, birçok yazar ve hak sahibi için yetersiz görülüyor.
Yargıç Alsup, avukatların aceleci davrandığına dair endişelerini dile getirdi. Uzlaşma taslağının, henüz eser listesi, davacı listesi, talep formu, bildirim süreci, tahsis ve uyuşmazlık çözümü gibi temel konularda tam olarak netleşmediğini vurgulayan yargıç, anlaşmanın taslak halinin "tamamlanmaktan çok uzak" olduğunu ifade etti. Bu nedenle, uzlaşmanın ön onayını reddederek, tarafları yeniden "kalibre etmeye" davet etti.
Özellikle, birden fazla hak sahibinin bulunduğu eserlerde dağıtımın nasıl yapılacağı gibi önemli detayların eksikliği dikkat çekti. Yargıç, telif hakkı sahiplerinin açıkça onay vermediği eserlerin kapsam dışı bırakılması ve mülkiyet veya hak talepleriyle ilgili ihtilafların eyalet mahkemelerinde çözülmesi gibi değişiklikler önerdi.
Bu uzlaşmanın, gelecekte benzer davalar için bir emsal oluşturabileceği endişesi de dile getiriliyor. Yargıç Alsup, toplu davalarda hak sahiplerinin genellikle mağdur olduğunu ve avukatların maddi getiriler sağlandıktan sonra konudan uzaklaştığını belirterek, bu uzlaşmanın da benzer sonuçlara yol açabileceğinden endişe duyduğunu söyledi. Ayrıca, yetersiz bildirim süreçlerinin Anthropic'i gelecekteki hak taleplerine karşı savunmasız bırakabileceği uyarısında bulundu.
Yargıç, bu belirsizliklerin giderilmesi için eser ve davacı listelerinin 15 Eylül'e, talep sürecinin ise 25 Eylül'e kadar netleştirilmesi ve ardından uzlaşmanın ön onayının 10 Ekim'e kadar alınması için bir takvim belirledi.
Neden Sadece Yaklaşık 500 Bin Eser Kapsanıyor?
Şu anki listeye göre kapsanan eser sayısı yaklaşık 465 bin. Bu rakam, başlangıçta dahil edilen 7 milyon eserden oldukça uzak. Eserlerin içindeki tekrarlar, yabancı baskılar, kayıtsız eserler ve dava kriterlerini karşılamayan kitaplar gibi nedenlerle bu sayının yaklaşık 500 bine indiği belirtiliyor. Ancak, esere düşen ödeme miktarının düşüklüğü hala tartışma yaratıyor.
Telif Hakkı Yasası'na göre, ihlalin kasıtlı olması durumunda eser başına en az 750 dolar ve en fazla 150 bin dolar tazminat ödenebilir. Ancak çok sayıda eser söz konusu olduğunda, mahkemelerin genellikle en yüksek tazminatı vermediği belirtiliyor. Yazarlar, uzun süren hukuki süreçlerden kaçınmak ve "risksiz bir uzlaşma" sağlamak amacıyla bu teklife razı olmuş olabilirler. Bu uzlaşmanın, gelecekte diğer yapay zeka şirketlerine de telifli içerik lisanslama yoluna gitmeleri için bir sinyal vermesi bekleniyor.
Uzlaşma onaylanırsa, eserlerin nihai listesi kesinleştikten sonra yazarların eserlerinin kapsanıp kapsanmadığını kontrol edebilecekleri aranabilir bir veritabanı oluşturulacak. Bu süreçte yazarların bilgilendirilmesi ve hak talebinde bulunmaları için gerekli adımlar atılacak.
