Google'ın geçen yılki yapay zeka destekli arama sonuçlarının (AI Overviews) yarattığı tartışmaların ardından, yapay zeka destekli arama motorlarının sunduğu bilgilerin geleneksel arama sonuçlarından nasıl farklılaştığı daha çok merak edilmeye başlandı. Yeni bir araştırma, bu farkı ölçerek, yapay zeka arama motorlarının geleneksel bir Google aramasında ilk 100'de bile yer almayacak, daha az popüler web sitelerini referans alabildiğini ortaya koyuyor.
Almanya'daki Ruhr Üniversitesi ve Max Planck Yazılım Sistemleri Enstitüsü'nden araştırmacıların hazırladığı ön baskı makalesi, “Jeneratif Yapay Zeka Çağında Web Aramasını Karakterize Etmek” başlığıyla yayımlandı. Araştırmacılar, Google'ın yapay zeka destekli arama sonuçları ile Gemini-2.5-Flash ve GPT-4o'nun web arama modu ile sadece ihtiyaç duyduğunda web'i sorgulayan “GPT-4o Arama Aracı”nın sunduğu sonuçları karşılaştırdı.
Araştırmada kullanılan test sorguları, çeşitli kaynaklardan alındı. Bunlar arasında, popüler sohbet botlarına sorulan özel sorular, güncel siyasi konular ve en çok aranan ürünlerin listeleri yer aldı.
Genel olarak, yapay zeka arama araçlarının sunduğu sonuçlarda yer alan kaynakların, geleneksel arama sonuçlarında ilk sıralarda çıkan sitelere göre daha az popüler olduğu tespit edildi. Bu durum, alan adı takipçisi Tranco tarafından ölçülen popülerlik verileriyle doğrulandı. Yapay zeka motorlarının referans verdiği kaynakların, geleneksel Google aramalarında listelenen sitelere göre Tranco tarafından takip edilen en iyi 1.000 ve 1.000.000 alan adı dışına çıkma olasılığının daha yüksek olduğu görüldü. Özellikle Gemini araması, sonuçlarda referans verilen kaynakların çoğunluğunun Tranco'nun en iyi 1.000 alan adı listesinin dışında kaldığı bir eğilim gösterdi.
Yapay zeka destekli arama motorlarının referans verdiği kaynaklar, aynı sorgu için yapılan geleneksel bir Google aramasında ilk sıralarda yer almayan sitelerden oluşma eğilimindeydi. Örneğin, Google'ın yapay zeka destekli sonuçlarında referans verilen kaynakların yüzde 53'ü, aynı sorgu için geleneksel Google aramalarındaki ilk 10 sonuçta yer almıyordu. Bu kaynakların yüzde 40'ı ise ilk 100 Google linkinde bile bulunmuyordu.
Peki, Hangisi Daha İyi?
Bu farklılıklar, yapay zeka tarafından üretilen sonuçların daha “kötü” olduğu anlamına gelmeyebilir. Araştırmacılar, GPT tabanlı aramaların kurumsal firmalar ve ansiklopediler gibi kaynakları daha fazla referans aldığını, sosyal medya sitelerini ise neredeyse hiç kullanmadığını buldu.
Yapay zeka destekli arama sonuçlarının, geleneksel ilk 10 bağlantı kadar tanımlanabilir “kavramı” kapsadığı ve benzer düzeyde detay, çeşitlilik ve yenilik sunduğu gözlemlendi. Ancak, araştırmacılar yapay zeka motorlarının bilgiyi “sıkıştırma” eğiliminde olduğunu ve bazen geleneksel aramanın koruduğu ikincil veya belirsiz yönleri göz ardı edebildiğini belirtti. Özellikle belirsiz arama terimleri için geleneksel arama sonuçlarının daha iyi kapsama alanı sağladığı vurgulandı.
Yapay zeka arama motorlarının, eğitildikleri “dahili bilgiyi” referans aldıkları web verileriyle birleştirme avantajına sahip olduğu da ifade edildi. Bu durum, özellikle GPT-4o Arama Aracı'nda belirgindi; bu araç genellikle web kaynağı göstermeden, yalnızca eğitim verilerine dayalı doğrudan yanıtlar verdi.
Ancak, bu dahili verilere dayanma eğilimi, güncel bilgiler arandığında bir sınırlama haline gelebiliyor. Araştırmacılar, popüler trend sorguları için GPT-4o Arama Aracı'nın, web'i sorgulamak yerine “lütfen daha fazla bilgi sağlayabilir misiniz?” gibi yanıtlar verebildiğini gözlemledi.
Araştırmacılar, yapay zeka tabanlı arama motorlarının genel olarak geleneksel arama motorlarından “daha iyi” veya “daha kötü” olup olmadığına dair kesin bir yargıya varmadı. Ancak, jeneratif arama sistemlerinde kaynak çeşitliliğini, kavramsal kapsama alanını ve sentez davranışını birlikte değerlendiren yeni değerlendirme yöntemleri üzerine gelecekteki araştırmaların yapılmasını teşvik etti.
