Yeni araştırmalar, yakındaki bir cüce yıldızdan kaynaklanan güçlü bir patlamanın, çevrelerinde bulunabilecek Dünya benzeri gezegenlerin atmosferini tamamen yok edebilecek kadar şiddetli olduğunu ortaya koyuyor.
Nature dergisinde yayımlanan çalışma, Güneş dışındaki bir yıldızdan kaynaklanan kitlesel koronal atımın (KKA) - plazmanın yüksek hızla uzaya fırlatılması - ilk kez kesin olarak tespit edildiğini gösteriyor. Bilim insanları yaşanabilir dünyalar arayışında, yıldızların ne kadar güçlü ve sık patladığını anlamanın, araştırmalarını nereye odaklayacaklarını belirlemeleri açısından büyük önem taşıdığına dikkat çekiyor.
Hızlı bir KKA, yıldızın atmosferinden gezegenlerarası uzaya doğru ilerlerken yarattığı şok dalgası nedeniyle oluşan bir tür II radyo patlaması olarak gözlemlenir. Bu radyo dalgası patlaması, Dünya'dan 40 ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızda tespit edildi. Bu, bize en yakın yıldız sistemi olan Alpha Centauri'nin yaklaşık 10 katı uzaklıkta bir mesafeye denk geliyor. Daha önce başka yıldızlardan KKA'lar olduğu öne sürülse de, bu, kesin olarak başka bir yıldızdan gelen ilk tür II radyo patlaması olmasıyla şimdiye kadarki en ikna edici tespit olma özelliğini taşıyor.
StKM 1-1262 olarak adlandırılan bu yıldız, bir M cücesidir. İstatistiksel olarak M cüceleri Güneş'ten daha küçüktür ve çok daha aktiftirler; bu da onların daha fazla güneş patlaması ve KKA gönderdikleri anlamına gelir. M cüceleri evrende yaygın oldukları için yaşam arayışlarında popüler hedeflerdir. Ayrıca, bu yıldızların etrafındaki gezegenleri tespit etmek daha kolaydır; M cüceleri o kadar küçüktür ki, gezegenler genellikle daha büyük Güneş benzeri yıldızlara göre onlara çok daha yakın yörüngelerde oluşurlar ve bu da onları tespit etmeyi kolaylaştırır.
Ancak bir dezavantajı var: M cüceleri daha aktif olduklarından ve bir kayalık gezegenin yüzeyinde su bulunabilecek "yaşanabilir bölge"nin, Güneş'e olan uzaklığımızdan daha fazla, bu soluk yıldızlara daha yakın olması nedeniyle, herhangi bir "Dünya 2.0" muhtemelen Güneş'ten aldığımızdan daha fazla KKA'ya maruz kalacaktır.
Çalışmanın baş yazarı ve Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden radyo astronomu Joe Callingham, bir röportajda, "Sorunlardan biri, bu KKA'ların çok düzenli olarak meydana gelmesi ve gezegenlere çok sık çarpması, böylece atmosferlerini yok etmesi olabilir," dedi. "Yani harika, yaşanabilir bölgedesiniz ama burada hiçbir şansınız yok, çünkü yıldız etkinliği yaşam şansını yok etti.”
Atmosfer Parçalayan Bir Fırtına
Araştırmacılar, ilk radyo dalgası patlamasını, büyük ölçüde Hollanda'da bulunan bir Avrupa anten ağı olan LOFAR (Low Frequency Array) radyo teleskobu ile ve Paris Gözlemevi'ndeki ortak yazarların yeni veri işleme yöntemlerinden destek alarak tespit ettiler. Callingham, LOFAR'ın şimdiye kadar yapılmış en hassas radyo teleskobu olduğunu ve algoritmaların araştırmacıların gökyüzündeki bu küçük ışık patlamasını bulmakta "şanslı" olmalarını sağladığını belirtti.
Avrupa Uzay Ajansı'nın XMM-Newton uzay teleskobu ile yapılan takip gözlemleri, yıldızın sıcaklığını, M cücesi olduğunu, dönüş hızını (Güneş'ten 20 kat daha hızlı) ve X-ışınlarındaki parlaklığını doğruladı.
Dönüş hızı ve parlaklık, KKA'nın hareketini ortaya koydu. Bu KKA, saniyede yaklaşık 2.400 kilometre hızla hareket ediyordu - bu, Güneş'te meydana gelen benzer patlamaların sadece %5'inde görülen bir hız. Birleşik teleskop gözlemleri ayrıca KKA'nın, yıldızla yakın yörüngede bulunan herhangi bir gezegenin atmosferini uçurup götürecek kadar hızlı ve yoğun hareket ettiğini de gösterdi.
LOFAR güçlü olsa da, Callingham bu gözlemin (yeni veri işleme teknikleriyle birlikte) teleskobun çözünürlük sınırına yaklaştığını söyledi. Daha fazla yıldızlararası KKA tespit etmek için araştırma ekibi, 2030'larda Avustralya ve Güney Afrika'da inşa edilmekte olan devasa bir radyo teleskop projesi olan Square Kilometer Array'in bilim operasyonlarını sabırsızlıkla bekliyor.
Callingham, Square Kilometer Array'in ilk yıl içinde "onlarca ila yüzlerce" yıldızlararası KKA'yı tespit edebileceğini ve bunun da ekibin atmosferi yok eden bir darbenin ne sıklıkla meydana geleceğini ve KKA'ların yıldız türlerine göre nasıl değiştiğini daha iyi haritalandırmasına olanak tanıyacağını söyledi.
Callingham, "Bu çok etkili," dedi ve ekledi: "Çünkü biz astronomlar gerçekten yaşanabilir bir gezegen bulmaya çalışıyoruz... Bu, önümüzdeki on yılın en önemli hedeflerinden biri. Ama belki daha uzun sürecek, belki de ömrüm boyunca Dünya 2.0'ı bulacağız."
