ABD'de uzay mekiklerinin sergilendiği yerler konusunda bir tartışma yaşanıyor. Eski bir NASA astronotu ve şu anda senatörlük yapan Mark Kelly ile diğer bazı senatörler, Uzay Mekiği Discovery'nin Smithsonian Müzesi'nden Houston'a taşınması kararını durdurmak için harekete geçti. Bu hamle, yılın başlarında yasalaşmıştı.
Daha önce dört uzay görevinde Discovery ile uçmuş olan Senatör Mark Kelly, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, "Milyonlarca dolarlık vergi mükellefi parası, zaten korunmuş ve sergilenen bir Amerikan tarihini tehlikeye atmak için neden harcanmalı? Uzay Mekiği Discovery, milyonlarca insanın, öğrencilerin ve gazilerin ücretsiz olarak ziyaret ettiği Smithsonian'da olmalı." dedi.
Kelly ve diğer üç senatör, Kongre'nin Bütçe Komitesi başkanlığına gönderdikleri mektupta, mekik transferinin vergi paralarını boşa harcayacağını, mekiğe kalıcı zarar verme riskini taşıdığını ve daha az kişinin onu ziyaret etmesine neden olacağını belirtti. Mektupta ayrıca, böyle bir taşınma için geniş çaplı bir kamu talebinin olduğuna dair çok az kanıt olduğu vurgulandı.
Senatörler, Komite Başkanı Susan Collins ve Başkan Yardımcısı Patty Murray'den, 2026 mali yılı bütçe tasarılarında Discovery'nin taşınması için fon ayrılmasını engellemelerini istedi. Bu mektup, Teksaslı Cumhuriyetçi Senatörler John Cornyn ve Ted Cruz'un, Discovery'yi 13 yıldır bulunduğu Ulusal Hava ve Uzay Müzesi'nin Udvar-Hazy Merkezi'nden alıp NASA'nın Johnson Uzay Merkezi'nin ziyaretçi merkezi olan Space Center Houston'a götürme kampanyasının son adımı olarak görülüyor. Cornyn ve Cruz, Discovery'nin Smithsonian'a yerleştirilmesinin, NASA'nın mevcut astronotlarının, Görev Kontrol Merkezi'nin ve uzay mekiği programının ana eğitim sahasının bulunduğu Houston'ı bir kenara itmek anlamına geldiğini savunuyor.
Senatörler, Houston'ın seçilmemesi nedeniyle duyduğu hayal kırıklığının anlaşılabilir olduğunu ancak Ulusal Koleksiyon'dan bir objenin çıkarılmasının uygun bir çözüm olmadığını ifade ettiler.
Geçtiğimiz Temmuz ayında Cornyn ve Cruz, Başkan Donald Trump'ın desteklediği bir yasa tasarısına, geçici NASA İdaresi Sean Duffy'nin Discovery'yi yeniden konumlandırmak üzere belirlemesine olanak tanıyan bir madde eklemeyi başardılar. Bu madde, Houston'da mekiğin nakliyesi ve sergilenmesi için 85 milyon dolar da tahsis ediyordu.
Kelly ve diğer senatörler, bu transferle ilgili ciddi finansal zorluklar olduğunu da belirttiler. Smithsonian'ın tahminlerine göre, Discovery'nin Virginia'dan Houston'a taşınması 50 milyon dolardan fazlaya mal olacak ve planlama, sergi yeniden düzenlemesi ve yeni tesisler için ek 325 milyon dolar gerekecek. Mektupta, zaten dünya standartlarında bir tesiste barındırılan, sergilenen ve korunan bir objeyi taşımak için yüz milyonlarca vergi mükellefi dolarının harcanmasının hem verimsiz hem de haklı çıkarılamaz olduğu belirtildi.
Riskler ve Getiriler
Ayrıca, Discovery'nin taşınmasıyla ilgili lojistik zorlukların da mekiğe zarar verebileceği ve gelecek nesiller için tarihi ve kültürel değerini kalıcı olarak azaltabileceği dile getirildi. Mektupta, mekiği tekne veya karayoluyla taşımak, daha önceki mekik taşımalarından çok daha karmaşık olacağı, mekiği tuzlu su, hava koşulları ve çarpışma risklerine maruz bırakacağı belirtildi. Uzay uçuşlarının zorluklarını zaten yaşamış olan eşsiz bir eser olan Discovery'nin bu tehlikelere karşı son derece savunmasız olduğu vurgulandı. Tekrarlanan mekik görevlerini sağlayan ısı kalkanı karolarının yaşla birlikte daha kırılgan hale geldiği ve bunların yerine konulamayacağı ifade edildi.
Eski bir uzay programı üyesi olarak Houston'da yaşamış olan Kelly, şehrin NASA'nın insanlı uzay uçuşu çabaları için merkezi olduğunu kabul etmekle birlikte, Warner, Kaine ve Durbin ile birlikte Discovery'nin sergilenmesinin ek bir maliyeti olacağını, bunun da giriş ücreti anlamına geleceğini ve mekiğe halkın erişimini sınırlayacağını belirtiyor. Senatörler, Smithsonian'ın, Amerikan halkına ilham vermek amacıyla tasarlanmış ulusal bir hazineye ekonomik engeller koymadan erişim sağlamasıyla müzeler arasında benzersiz olduğunu yazdılar.
Yasa gereği, NASA'nın Discovery'yi Space Center Houston'a devretmesi için yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 18 ay, yani 4 Ocak 2027'ye kadar süresi var. Smithsonian ise Discovery'nin unvanına sahip olduğunu ve kurum federal hükümetin bir parçası olmadığı için mekiğin artık hükümete ait olmadığını belirtiyor.
