Uzaydaki tehlikeli enkaz miktarını azaltmak için bir çalışma yapıldı. Bu çalışmada, yörüngede en büyük riski oluşturan 50 nesne belirlendi. Bu nesnelerin büyük çoğunluğunun 25 yıldan eski ve görevlerini tamamlamış roket gövdeleri olduğu ortaya çıktı.
Yapılan araştırmaya göre, 2000 yılından önce uzaya bırakılan enkaz parçaları hala problemin büyük bir kısmını oluşturuyor. Belirlenen 50 nesnenin %76'sı geçen yüzyılda yörüngeye bırakılmış ve bunların %88'i roket gövdeleri. Bu durum, günümüzdeki bazı endişe verici eğilimlerle birlikte daha da önem kazanıyor.
Bu 50 nesne, diğer enkaz parçalarıyla çarpışarak daha fazla uzay çöpü oluşmasına neden olma potansiyeli en yüksek olanlar olarak öne çıkıyor. Yeryüzünden yaklaşık 700 ila 1.000 kilometre yükseklikteki yoğun trafikli bir bölgede, saatte yaklaşık 8 kilometre hızla hareket ediyorlar. Bu hızla gerçekleşecek bir çarpışma, sayısız enkaz parçası üreterek, 'Kessler Sendromu' olarak adlandırılan ve yörüngenin kullanılamaz hale gelmesine yol açabilecek bir zincirleme reaksiyonu tetikleyebilir.
Analistler, nesnelerin birbirine olan yakınlığı, yörünge yükseklikleri ve kütleleri gibi faktörleri göz önünde bulundurarak bu listeyi oluşturdu. Daha yüksek irtifalardaki büyük enkazlar, yüzyıllarca yörüngede kalabilecek daha fazla enkaz yaratma potansiyeli nedeniyle uzun vadede daha yüksek risk taşıyor.
Listede Rusya ve Sovyetler Birliği'ne ait 34 nesne bulunurken, Çin 10, ABD 3, Avrupa 2 ve Japonya 1 nesne ile listede yer alıyor. Rusya'ya ait SL-16 ve SL-8 roketleri, listenin en üst sıralarında yer alarak en büyük tehdidi oluşturuyor.
Yapılan bu güncellemeyle birlikte, eğer bu 50 tehlikeli nesnenin tamamı yörüngeden temizlenirse, alçak Dünya yörüngesindeki enkaz oluşturma potansiyelinin %50 oranında azalacağı hesaplandı. Sadece en riskli ilk 10 nesnenin kaldırılması bile bu riski %30 azaltabilir.
Endişe Veren Yeni Trend
Öte yandan, son zamanlarda uzay çöplüğü konusunda endişe verici bir eğilim gözleniyor. 1 Ocak 2024'ten bu yana yörüngede terk edilmiş ve 25 yıldan fazla kalması beklenen 26 roket gövdesi olduğu belirtiliyor. 25 yıl kuralı, uluslararası uzay enkazı koordinasyon komitesi tarafından belirlenen ve bir enkazın atmosfer tarafından 25 yıl içinde geri çekilebileceği yörünge seviyesini ifade eden bir kılavuz niteliğinde.
Bazı ülkeler, roketlerin görevleri bittikten sonra atmosferde güvenli bir şekilde yanmasını veya yörüngeden çıkarılmasını gerektiren politikalara sahipken, Çin'in bu konuda daha gevşek davrandığı ve özellikle mega uydu takımyıldızlarının konuşlandırılması sırasında yörüngede roket gövdeleri bıraktığı rapor ediliyor. Bu durum, gelecekteki uydu fırlatmalarıyla birlikte uzay çöpü riskini daha da artırabilir.
Çin'in yörüngede bıraktığı roket gövdelerinin, diğer ülkelerin toplamından daha fazla ölü roket kütlesi oluşturduğu ve bu trendin son iki yılda hızlandığı belirtiliyor.
Umut Veren Gelişmeler
Tüm bu olumsuz tabloya rağmen, en riskli nesnelerin temizlenmesiyle uzay çöpü riskinin önemli ölçüde azaltılabileceği umut verici bir gerçek. Yapılan çalışmalar, sadece 10 veya 20 nesnenin temizlenmesinin bile, Kesseler Sendromu'nun başlangıç potansiyelini ölçülebilir bir şekilde azaltabileceğini gösteriyor.
Aktif enkaz temizleme çalışmaları teknik olarak mümkün olsa da, kimin finanse edeceği ve bunun ticari bir pazar oluşturup oluşturmayacağı gibi soruların yanıtlanması gerekiyor. Avrupa Uzay Ajansı ve Japon Uzay Ajansı gibi kurumlar, bu alana sınırlı da olsa yatırım yapıyor ve bazı şirketler de enkaz temizleme teknolojileri üzerinde çalışıyor.
Ancak bu çabaların yanı sıra, yeni uzay çöplüğü oluşturma trendinin devam etmesi, uzaydaki güvenliğin sağlanması için uluslararası işbirliğinin ve daha sıkı önlemlerin alınmasının önemini bir kez daha ortaya koyuyor.
