Avrupa Uzay Ajansı'nın (ESA) yayınladığı son uzay ortamı raporuna göre, gezegenimizin çevresindeki yörüngeler kontrolsüz bırakılırsa, uzay enkazıyla o kadar dolabilir ki bazı yörüngeleri artık kullanamayabiliriz.
Raporda, uzay çöpünü azaltmaya yönelik yeni standartların giderek daha fazla benimsenmesine rağmen, mevcut enkazın kendi kendine çarpışmasını önlemek için yeterli olmadığı belirtiliyor. Bu durum, "Kessler Sendromu" olarak bilinen, kontrolden çıkmış tehlikeli enkaz bulutları oluşturan bir çarpışma zincirine yol açabilir.
ESA yaptığı açıklamada, "Hiç yeni uzay çöpü oluşturmasak bile, bu durum kontrolsüz bir çarpışma ve parçalanma serisini önlemeye yetmeyecektir," dedi. "Yıkıcı hasara neden olabilecek kadar büyük, yani 1 cm'den büyük uzay enkazı nesnelerinin sayısının 1.2 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor. Bunların 50.000'den fazlası ise 10 cm'den daha büyük."
ESA'ya göre, bezelye büyüklüğündeki 1 cm çapında bir nesnenin çarpması bile önemli uydu sistemlerini devre dışı bırakabilirken, daha büyük herhangi bir şey potansiyel olarak Uluslararası Uzay İstasyonu'nu (UUİ) delebilir. Ajans, "10 cm'den büyük herhangi bir şey, bir uyduyu veya uzay aracını paramparça edebilir," diye ekliyor. Geçmişte milimetrenin binde biri kadar küçük bir parçacığın bile UUİ'nin cam pencerelerinde hasara yol açtığı biliniyor.
ESA raporu ayrıca, uzay trafiğindeki son değişikliklerin mevcut enkaz sorununu nasıl daha da kötüleştirdiğini ele alıyor ve sürdürülebilir uzay operasyonları planlanırken dikkate alınması gereken üç ana faktöre işaret ediyor: trafik hacmi, uzay aracı türü ve ticari operatörlerin sayısı.
Günümüzde gerçekleştirilen fırlatma sayısı geçmişe göre çok daha yüksek ve fırlatılan uzay araçlarının çoğu, büyük takımyıldızlar halinde konuşlandırılan daha küçük sistemlerden oluşuyor. Başka bir deyişle, zaten Dünya yörüngesinde çok fazla çöp varken, yörüngeye çok daha fazla potansiyel enkaz ekleniyor.
Uzay enkazı sonsuza dek yörüngede kalmıyor; bir kısmı atmosferimizde yanıyor, bir kısmı ise Dünya'ya geri düşüyor. Ancak ESA'ya göre, "sağlam uydular veya roket gövdeleri artık ortalama olarak günde üç defadan fazla Dünya atmosferine yeniden giriyor" olsa da, yörüngeden ayrılan enkaz miktarı, eklenen yeni enkazı dengelemeye yetmiyor.
Uzay enkazı, her çarpışmada giderek daha küçük parçalara ayrılarak kendi kendini çoğaltıyor. Uzayda, gezegenimizin etrafında hızla dönen parçaları yavaşlatacak pek bir şey yok; çoğunlukla bir şeye çarpana kadar veya yörüngeleri (enerji kaybı nedeniyle Dünya'ya yaklaşma) atmosferin onları yakmasına yetecek kadar alçalana kadar yollarına devam ediyorlar.
Bu bir kısır döngü: ne kadar çok enkaz varsa, çarpışma olasılığı o kadar artar ve ne kadar çok çarpışma olursa, o kadar çok enkaz oluşur.
Yeni enkaz oluşumunu azaltmak için ESA, artık uzay araçlarının ömürlerinin bitiminden sonraki beş yıl içinde yanacak şekilde tasarlanmasını öneriyor; bu süre önceki 25 yıllık tavsiyeden beş kat daha kısa. Gezegenin etrafında dönen mevcut enkaz için ise ESA, sorun kontrolden çıkmadan önce aktif temizliğin bir sonraki adım olduğunu belirtiyor. ESA'nın 2028'de fırlatılması planlanan ClearSpace-1 görevi, yörüngeden hizmet dışı kalmış bir uyduyu yakalayıp kaldırmayı deneyecek ilk görev olacak ve aktif enkaz temizliğini ilk kez sergileyecek.
