Gökbilimciler, uzak bir yıldızın yörüngesindeki bir gezegeni incelerken beklenmedik bir atmosferik gazın izine rastladıklarını duyurdu. Dünya'da bu gazın, dimetil sülfür (DMS), büyük ölçüde canlı organizmalar tarafından üretiliyor olması, keşfi heyecan verici kılıyor.
Keşif, güçlü gözlem yetenekleriyle tanınan James Webb Uzay Teleskobu (JWST) kullanılarak yapıldı. Teleskop, K2-18b adı verilen bu gezegenin atmosferinden süzülen yıldız ışığını analiz etti. Gezegen yıldızının önünden geçerken, ışık atmosferden süzüldü ve moleküler parmak izlerini teleskoba taşıdı.
Araştırmacılar, bu parmak izlerini atmosferde görmeyi bekleyebilecekleri farklı moleküllerle karşılaştırdığında, en olası eşleşmenin Dünya'da yaşam belirtisi olarak kabul edilen bir gaz olduğunu buldular.
K2-18b: Gizemli Bir Dünya
Bu keşfin ne anlama geldiğini anlamak için, gazın bulunduğu gezegeni tanımak önemli. K2-18b, Dünya'dan yaklaşık 120 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Bu, kozmik ölçekte nispeten yakın sayılabilir.
Ancak K2-18b, Dünya'ya pek benzemiyor. Dünya'dan kat kat daha büyük ve kütleli olmasına rağmen, yoğunluğu Dünya'nın sadece yarısı kadar. Bu da gezegenin çok fazla su veya çok büyük bir atmosfere sahip olabileceğini gösteriyor.
Gökbilimciler bu dünyayı, Güneş Sistemimizdeki buz devlerinin daha küçük bir versiyonu olan 'mini-Neptün' veya su içermeyen, devasa bir hidrojen atmosferine sahip kayalık bir gezegen olan 'gaz cücesi' olarak değerlendiriyorlardı. Son zamanlarda ortaya atılan başka bir seçenek ise 'Hycean dünya' hipotezi. Hycean dünyalar, Dünya okyanuslarından kat kat derin küresel okyanuslara ve binlerce kilometre yüksekliğe ulaşan devasa hidrojen atmosferlerine sahip olabilecekleri düşünülen gezegenlerdir.
Hycean dünyaların varlığı henüz kesin olarak kanıtlanmamış olsa da, bu tür gezegen modelleri, JWST ve diğer teleskopların K2-18b hakkında topladığı sınırlı verilerle eşleşiyor.
İşte bu noktada hikaye daha da heyecan verici bir hal alıyor. Mini-Neptünler ve gaz cüceleri, sıvı su barındırma olasılıkları düşük olduğu ve iç yüzeylerinde çok yüksek basınçlar bulunduğu için yaşam için pek uygun görülmüyor. Ancak Hycean bir gezegenin büyük ve ılıman bir okyanusu olabilir. Peki, Hycean dünyaların okyanusları yaşanabilir veya hatta yaşam barındırıyor olabilir mi?
DMS Tespitinin Ardındaki Süreç
Geçtiğimiz yıl yapılan ilk JWST gözlemlerinde, K2-18b'nin atmosferinde karbon monoksit ve metan gibi iki basit karbon bazlı molekülün varlığına dair kanıtlar bulundu. Bu, gezegenin Hycean dünya olabileceği fikrini destekliyordu. Hycean bir dünyada suyun, JWST'nin gözlemlediği üst atmosferden ziyade, okyanuslara daha yakın olan derin ve sıcak atmosferde hapsolmuş olması beklenir.
Daha da ilginci, ilk verilerde ek, çok zayıf bir sinyal de vardı. Araştırma ekibi, bu zayıf sinyalin dimetil sülfür (DMS) adı verilen bir gazla eşleştiğini tespit etti. Dünya'da DMS, büyük miktarlarda deniz yosunları gibi deniz yaşamı tarafından üretilir ve biyolojik olmayan kaynakları çok azdır.
Bu sinyal, başlangıçtaki keşfi heyecan verici kıldı: Devasa bir okyanusa sahip olabilecek bir gezegende, Dünya'da biyolojik organizmalar tarafından yayılan bir gaza rastlanmıştı.
Bilim insanlarının bu ilk duyuruya tepkisi karışıktı. Bulgular heyecan verici olsa da, bazı gökbilimciler görülen DMS sinyalinin zayıf olduğunu ve K2-18b'nin Hycean yapısının çok belirsiz olduğunu belirttiler.
Bu endişeleri gidermek için, araştırma ekibi JWST'yi bir yıl sonra tekrar K2-18b'ye yönlendirdi. Bu kez, farklı dalga boylarını gözlemleyen başka bir kamera kullandılar. Yakın zamanda açıklanan yeni sonuçlar, ilk bulguları destekledi.
Bu yeni veriler, ekibin DMS'ye veya çok benzer bir moleküle atfettiği daha güçlü – ama hala nispeten zayıf – bir sinyal gösteriyor. DMS sinyalinin farklı bir kamerada ve farklı bir gözlem setinde de ortaya çıkması, atmosferde DMS olduğu yorumunu güçlendirdi.
Araştırma ekibi ayrıca, verilerdeki ve yorumdaki belirsizliklere dair çok detaylı bir analiz sundu. Gerçek ölçümlerde her zaman bazı belirsizlikler bulunur. Ancak analizleri, bu belirsizliklerin veri içindeki sinyali açıklamasının olası olmadığını göstererek, DMS yorumunu daha da destekledi. Gökbilimciler için bu analiz bile tek başına heyecan verici.
Dışarıda Yaşam Var mı?
Peki bu, bilim insanlarının başka bir dünyada yaşam bulduğu anlamına mı geliyor? Belki – ama hala emin olamayız.
İlk olarak, K2-18b'nin gerçekten kalın atmosferinin derinliklerinde bir okyanusu var mı? Gökbilimcilerin bunu test etmesi gerekecek.
İkincisi, iki yıl arayla iki farklı kamerada görülen sinyal gerçekten dimetil sülfürden mi geliyor? Bilim insanlarının emin olmak için daha hassas ölçümlere ve gezegenin atmosferine dair daha fazla gözleme ihtiyacı olacak.
Üçüncüsü, eğer gerçekten DMS ise, bu yaşam olduğu anlamına mı geliyor? Bu belki de yanıtlaması en zor soru. Yaşamın kendisi mevcut teknolojiyle doğrudan tespit edilemez. Gökbilimcilerin bu olasılığa güvenebilmek için diğer tüm potansiyel seçenekleri değerlendirmesi ve dışlaması gerekecek.
Yeni ölçümler, araştırmacıları tarihi bir keşfe yönlendirebilir. Ancak önemli belirsizlikler hala devam ediyor. Astrobiyologların, DMS'nin varlığından ve bunun bir yaşam belirtisi olarak yorumlanmasından emin olabilmek için K2-18b ve benzeri dünyaları çok daha derinlemesine anlaması gerekecek.
Dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları, yayınlanan çalışmayı inceliyor ve bulgulara dair yeni testler üzerinde çalışacaklar, çünkü bağımsız doğrulama bilimin kalbinde yer alır.
İleriye dönük olarak, K2-18b, dünyanın en hassas teleskobu olan JWST için önemli bir hedef olmaya devam edecek. JWST, sinyalin o gezegenlerin atmosferlerinde de görünüp görünmediğini görmek için yakında potansiyel olarak Hycean olabilecek diğer dünyaları da gözlemleyebilir.
Daha fazla veriyle, bu geçici sonuçlar zamanın testine dayanamayabilir. Ama şimdilik, gökbilimcilerin, karanlık, mavi tonlu yabancı bir okyanusta kabarcıklanmış olası bir uzaylı ekosistemi tarafından yayılan gazları tespit etmiş olabileceği ihtimali bile inanılmaz derecede büyüleyici bir olasılık.
K2-18b'nin gerçek doğası ne olursa olsun, yeni sonuçlar JWST'nin uzaylı yaşamına dair ipuçları için diğer dünyaları araştırmasının önümüzdeki yılların astrobiyologlar için ne kadar heyecan verici olacağını gösteriyor.
