Herkes bilir ki uyku, vücudumuz için bir dinlenme ve onarım sürecidir. Özellikle büyüme hormonu salgılanarak kas ve kemiklerin onarılmasına yardımcı olur. Ancak bu sürecin nasıl ve neden işlediğine dair detaylar uzun süre bir sır olarak kaldı. Ta ki şimdiye kadar.
Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den bir araştırmacı ekibi, fareler üzerinde yaptıkları detaylı beyin devreleri analizleriyle, uyku sırasında büyüme hormonu salınımını düzenleyen özel mekanizmalar ve geri bildirim döngüleri keşfetti. Bu bulgular, uyku sorunlarıyla ilişkili Tip 2 diyabet ve Alzheimer hastalığı gibi durumların tedavisinde yeni kapılar aralayabilir. Zira uyku düzenini anlamak, sağlığımızın pek çok yönünü anlamanın anahtarıdır.
Araştırmacılar, daha önce sadece kan örnekleri alarak büyüme hormonu seviyelerini ölçebildiklerini belirtiyorlar. Oysa şimdi, farelerin beyinlerindeki nöronal aktiviteyi doğrudan kaydederek ne olup bittiğini gözlemleyebiliyorlar. Bu sayede, gelecekte farklı tedaviler geliştirmek için temel bir devre yapısı elde edilmiş oluyor.
Uyku ve uyanıklık döngüleri sırasında kaydedilen bu nöronal aktiviteler, hızlı göz hareketi (REM) uykusu ve REM uykusu dışı uyku sırasında büyüme hormonunun farklı şekillerde salgılandığını ortaya koydu. Her iki uyku evresinde de büyüme hormonu seviyeleri artarken, hormon üretimini teşvik eden ve engelleyen nöronların etkisi değişiyordu. Ayrıca, uyanıklıkla bağlantılı bir beyin bölgesi olan locus coeruleus'taki nöronları içeren bir geri bildirim döngüsü de tespit edildi.
Bu durum, uyku ve büyüme hormonunun sıkı bir şekilde dengelenmiş bir sistem oluşturduğunu düşündürüyor. Yetersiz uyku büyüme hormonu salınımını azaltırken, fazla büyüme hormonu da beyni uyanıklığa doğru itebiliyor. Uyku, büyüme hormonu salınımını tetikliyor ve büyüme hormonu da uyanıklığı düzenlemek için geri besleme sağlıyor. Bu denge, büyüme, onarım ve metabolik sağlık için hayati önem taşıyor.
Büyüme hormonunun ana görevi büyümeyi desteklemek olmasının yanı sıra, vücutta glikoz ve yağın nasıl işlendiğini de yönetir. Yetersiz uyku nedeniyle hormon eksikliği yaşanması durumunda obezite, diyabet ve kardiyovasküler hastalık riskinin artabileceği belirtiliyor. Bu yeni keşiflerin iyi sağlıkla bağlantılı olabileceği pek çok yol sunuyor.
Üstelik, locus coeruleus beynin uyanıklık halindeki durumunu yönetmede de rol oynar. Bu mekanizmaların gün içindeki bilişsel fonksiyonlarımızı da etkilemesi muhtemel. Ancak bu konularda kesin sonuçlara varmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. İnsan ve fare beyinlerinin bu alanlarda aynı şekilde çalışıyor olabileceğine dair güçlü kanıtlar olsa da, bunun henüz kanıtlanmış bir gerçek olmadığını belirtmek gerek. Nihayetinde, pek çoğumuzun mücadele ettiği uykusuzluk için yeni tedavi yöntemleri geliştirilebilir.
Büyüme hormonu salınımına yönelik nöral devreyi anlamak, gelecekte uyku kalitesini artırmak veya normal büyüme hormonu dengesini yeniden sağlamak için yeni hormonal terapilere yol gösterebilir. Belirli hücre tiplerini hedef alan deneysel gen terapileri mevcut ve bu devre, daha önce konuşulmamış bir şekilde locus coeruleus'un uyarılabilirliğini azaltmak için yeni bir odak noktası olabilir.
Bu araştırma, saygın bilim dergisi Cell'de yayımlanmıştır.
