Bazı insanlar yüzleri asla unutmaz. Peki, bu olağanüstü yeteneklerinin ardında yatan sır ne? Avustralyalı araştırmacıların yeni bir çalışması, yüzleri ezberlemekte usta olan kişilerin, daha çok "akıllıca, daha çok çalışarak değil" yaklaştığını ortaya koyuyor. Yani, doğal olarak bir insanın en belirgin yüz özelliklerine odaklanıyorlar.
Bu, tanıştıkları kişileri yanlış hatırlayarak yaşanabilecek olası sakarlıklardan kaçınmak isteyen bizler için iyi bir haber mi? Ne yazık ki pek değil.
Çalışmanın baş yazarı ve University of New South Wales (UNSW) Sydney'de psikoloji araştırmacısı James Dunn, "Bu, bir numara gibi öğrenebileceğiniz bir beceri değil," diyor. "Her yüzü eşsiz kılan şeyi yakalamanın otomatik, dinamik bir yolu."
Araştırmacılar, süper tanıyıcıların (super-recognizers) ne gördüğünü anlamak için göz takip teknolojisi kullanarak, yeni yüzleri nasıl algıladıklarını yeniden yapılandırdılar. Bu çalışma, 37 süper tanıyıcı ve 68 ortalama yüz tanıma becerisine sahip kişiyle yapıldı. Katılımcıların bir bilgisayar ekranında gösterilen yüz resimlerine nerede ve ne kadar süre baktıkları kaydedildi.
Daha sonra, elde edilen veriler yüz tanıma konusunda uzmanlaşmış makine öğrenmesi algoritmalarına aktarıldı. Derin sinir ağları adı verilen bu algoritmalar, iki yüzün aynı kişiye ait olup olmadığına karar vermekle görevlendirildi.
Dunn, "Yapay zeka, yüz tanıma konusunda oldukça yetkin hale geldi," diyerek, amaçlarının hangi insan gözü desenlerinin en bilgilendirici olduğunu anlamak olduğunu belirtti. Elbette, görsel bilgiyi işleme konusunda beyinlerimiz büyük bir rol oynuyor. Ancak süper tanıyıcılardan elde edilen göz takip verileriyle, algoritmalar tipik yüz tanıma yeteneklerine sahip kişilerden elde edilen verilere kıyasla yüzleri eşleştirmede daha doğru sonuçlar verdi.
Dunn ve ekibi, "Bu bulgular, yüz tanıma becerilerindeki bireysel farklılıkların algısal temellerinin, en erken görsel işlem aşamalarında, yani retinada kodlama düzeyinde ortaya çıkabileceğini düşündürüyor," diye yazıyor.
Bu çalışma, aynı ekibin daha önceki çalışmalarını da genişletiyor. Bu çalışmalar, süper tanıyıcıların bir yüzü, sanki bir yapboz gibi parçalara ayırdığını ve ardından beyinlerinin bu parçaları birleşik görseller olarak işlediğini bulmuştu. Bu "yapboz yaklaşımı", yüzleri iyi hatırlamanın, yüzün merkezine bakmayı ve onu bir bütün olarak görmeyi içerdiği varsayımını sorgulatmıştı.
Bu yeni çalışma, süper tanıyıcıların sadece bizden daha fazla yüz bilgisi toplamakla kalmayıp, aynı zamanda daha fazla "ipucu" taşıyan özelliklere odaklandığını öne sürerek bu bulguları genişletiyor.
Dunn, "Bu karikatür gibidir - bir yüzün ayırt edici özelliklerini abarttığınızda, onu tanımak aslında daha kolay hale gelir," diyor. "Süper tanıyıcılar bunu görsel olarak yapıyor gibi görünüyorlar; bir insanın yüzünü en çok tanımlayan özelliklere odaklanıyorlar."
Bu araştırma, yüz tanıma sistemlerini geliştirmeye yardımcı olabilir. Ancak araştırmacılar, şimdilik insanların sosyal durumlarda diğer ipuçlarından yararlandığı için yüz tanıma konusunda hala yapay zekaya üstün geldiğini belirtiyorlar.
Bununla birlikte, insanların olağanüstü olduğunu düşünmemeliyiz. Yüzleri son derece iyi hatırlamanın güçlü bir genetik temeli olduğuna dair kanıtlar bulunuyor ve yüz kimliği işlemenin primat sosyal davranışlarında da önemli bir rol oynaması, bu becerinin biyolojik köklerinin benzersiz bir şekilde insanlara ait olmayabileceğini gösteriyor.
Bu çalışma, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences'da yayımlandı.
