Bilim insanları, Dünya'nın iç yapısında daha önce benzeri görülmemiş bir olayı keşfetti: Umman'ın derinliklerinde yükselen ve yüzeyde herhangi bir volkanik aktiviteye neden olmayan, 'hayalet' olarak adlandırılan bir sıcak kaya sütunu (plüm).
Tipik plümler genellikle yüzeyde volkanizma ile ilişkilidir. Ancak Umman altında tespit edilen bu olağandışı plüm, Dünya'nın çekirdeğinden gelmesine rağmen sessizliğini koruyor. Bu durum, bilim dünyasında büyük bir merak uyandırdı.
Mantodan yükselen plümler, Dünya'nın derinliklerindeki ısı, basınç ve hareketin karmaşık etkileşiminde kritik rol oynar. Bu 'hayalet' plümleri ve konumlarını anlamak, levha tektoniği, yaşamın evrimi ve Dünya'nın manyetik alanı gibi konularda bilim insanlarına yepyeni kapılar açabilir.
Bu keşfe dair ilk ipuçları sismik verilerden geldi. Bölgeden geçen sismik dalgaların yavaşladığı görüldü. Bu yavaşlama, altında daha sıcak ve daha yumuşak kaya kütlelerinin varlığına işaret ediyordu. Ardından yapılan bilgisayar modellemeleri ve sahadan toplanan ek ölçümler, bu 'hayalet' plümün varlığına dair kanıtları güçlendirdi. Özellikle, 410 km ve 660 km derinlikteki önemli jeolojik sınır katmanlarındaki sismik süreksizlikler, plümün varlığını destekliyordu.
Toplanan verilere göre, bu gizemli plümün yaklaşık 200-300 kilometre çapında olduğu ve çevresindeki mantodan 100-300 °C daha sıcak olduğu tahmin ediliyor. Göreceli olarak küçük, odaklanmış bir kaya kütlesi.
Modeller, plümün çok uzun zamandır var olabileceğini ve hatta yaklaşık 40 milyon yıl önce Hint tektonik levhasının hareketini etkilemiş olabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, bu fenomenin günümüzde bile Umman'daki toprak yükseltilerine katkıda bulunuyor olabileceğini belirtiyor.
Eğer bu gerçekten bir 'hayalet' plüm ise, dünya genelinde henüz keşfedilmemiş başka benzerlerinin de olma olasılığı yüksek. Bu durum, jeolojik evrimi anlamak için uzmanların kullandığı modeller ve hesaplamalar üzerinde önemli etkiler yaratabilir.
Volkanik aktiviteyle ilişkili bilinen daha yaygın plümler, yüzeyin yaklaşık 2.890 kilometre altındaki çekirdek-manto sınırından kaynaklanır. Burası, Dünya'nın çekirdeğinden sıcak malzemenin dışarı sızdığı noktadır.
Yeni bulgular, çekirdekten önceden tahmin edilenden daha fazla ısı sızıyor olabileceğini de düşündürüyor. Bu durum, gezegenimizin uzun vadeli termal evrimini anlamak için daha fazla çalışma yapılmasını gerektirebilir.
Araştırmayı yürüten uluslararası ekip, bireysel sonuçların tek başına kesin görünmeyebileceğini, ancak tüm verilerin bir araya geldiğinde tutarlı ve güçlü bir yorum sunduğunu belirtiyor.
