Kasım 2000'den bu yana kesintisiz olarak, haftanın her günü 24 saat boyunca, Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) sayesinde insanlığın alçak Dünya yörüngesindeki varlığı sürdü. Bu süreçte en az bir Amerikalının sürekli uzayda bulunmasıyla yaklaşık 25 yıllık bir serüven yaşandı. Uzay uçuşları tarihindeki yeri doldurulamaz bir yere sahip olan UUİ, ABD, Avrupa, Kanada, Japonya ve Rusya arasındaki uzaydaki işbirliğinin parlak bir örneği olarak öne çıkıyor. Ancak her güzel şeyin bir sonu olduğu gibi, UUİ de 2030 yılında yörüngeden çıkarılarak Pasifik Okyanusu'nun uzak bir bölgesine kontrollü bir şekilde düşürülecek.
Uzay teknolojileri alanında uzun yıllardır çalışmalar yürüten ve UUİ için çeşitli donanım ve deneylerin geliştirilmesine katkı sağlayan bir mühendisin de belirttiği gibi, istasyonun sonunu görmek zor olacak. 1998 yılında ilk parçalarının uzaya fırlatılmasından bu yana UUİ, malzeme bilimi, biyoteknoloji, astronomi, astrofizik, yer bilimi ve yanma gibi pek çok alanda önemli araştırmalara ev sahipliği yaptı. İstasyon içinde ve dışındaki deneylerle yapılan çalışmalar, hakemli bilim dergilerinde yayımlanan çok sayıda makaleye dönüştü.
Bu araştırmalar sayesinde, fırtınaların anlaşılmasından kanserle mücadelede kullanılan ilaçların kristalizasyon süreçlerinin iyileştirilmesine, uzayda yapay retina yetiştirilmesinden ultra saf optik fiberlerin işlenmesine ve yörüngede DNA dizileme yöntemlerine kadar pek çok konuda önemli ilerlemeler kaydedildi. Toplamda 4.000'den fazla deneyin yapıldığı UUİ'den elde edilen verilerle, Dünya'daki yaşamı iyileştirmeye ve gelecekteki uzay keşiflerine giden yolu aydınlatmaya yönelik 4.400'den fazla bilimsel yayın ortaya çıktı.
UUİ, düşük yerçekimi, vakum, aşırı sıcaklık değişimleri ve radyasyon gibi uzayın eşsiz ortamının, fiziksel, kimyasal ve biyolojik süreçlerin anlaşılmasını ne kadar ileri taşıyabileceğini kanıtladı.
Yörüngedeki Varlığı Sürdürme Çabası
Ancak istasyonun emekliliğinin ardından NASA ve uluslararası ortakları, alçak Dünya yörüngesindeki bu karakollarından vazgeçmiyor. Bunun yerine, bu benzersiz araştırma laboratuvarının vaatlerinden yararlanmaya ve Dünya'dan yaklaşık 402 kilometre yukarıdaki insan varlığını sürdürmeye devam etmek için alternatifler aranıyor.
NASA, Aralık 2021'de, alçak Dünya yörüngesinde özel mülkiyete ait ve ticari olarak işletilecek uzay istasyonlarının geliştirilmesine yardımcı olmak üzere üç şirkete destek sağladığını duyurdu. NASA, uzun yıllardır ticari ortaklar aracılığıyla UUİ'ye malzeme tedarikinde başarı sağladı ve son zamanlarda SpaceX'in Dragon ve Boeing'in Starliner uzay araçlarıyla mürettebat taşınması konusunda benzer iş anlaşmaları yaptı.
Bu programların başarısından yola çıkarak NASA, ticari uzay istasyonlarının geliştirilmesini teşvik etmek ve umarız UUİ hizmetten çekilmeden önce faaliyete geçirmelerini sağlamak için 400 milyon ABD dolarından fazla yatırım yaptı.
Ticari Uzay İstasyonlarının Şafağı
NASA, Eylül 2025'te ticari uzay istasyonları için İkinci Aşama ortaklık tekliflerine yönelik bir taslak duyuru yayımladı. Seçilecek şirketler, kritik tasarım incelemelerini desteklemek ve en az 30 gün boyunca yörüngede dört kişilik istasyonlar sergilemek için finansman alacak. Ardından NASA, bu istasyonların NASA'nın katı güvenlik gereksinimlerini karşıladığından emin olmak için resmi tasarım kabulü ve sertifikasyon süreçlerine geçecek. Bu sürecin sonucunda NASA, günümüzde UUİ'ye kargo ve mürettebat gönderdiği gibi ticari olarak bu istasyonlarda görev ve diğer hizmetleri satın alabilecek.
Bu ekiplerden hangisinin başarılı olacağı ve ne zaman faaliyete geçeceği henüz belirsizliğini koruyor. Bu istasyonlar inşa edilirken, Çinli astronotlar Dünya'dan yaklaşık 402 kilometre yükseklikte yörüngede dönen üç kişilik, sürekli mürettebatlı Tiangong uzay istasyonlarında yaşamaya ve çalışmaya devam edecekler. Dolayısıyla, eğer UUİ'nin insanlı kesintisiz varlığı sona ererse, Çin ve Tiangong, yaklaşık dört yıldır devam eden sürekli insanlı uzay istasyonu olma özelliğini devralacak.
Bu Sırada, Manzaranın Keyfini Çıkarın
Bu yeni ticari uzay istasyonlarının Dünya etrafında saatte yaklaşık 28.000 kilometre hızla dönmesi ve UUİ'nin 2030'da yörüngeden çıkarılmasına daha birkaç yıl var. Bu nedenle, imkanınız varken yukarı bakın ve manzaranın tadını çıkarın. UUİ'nin üzerinizden geçtiği çoğu gecede, gökyüzündeki en parlak nesne olan, muhteşem mavi-beyaz ışık noktası olarak sessizce zarif bir yay çizdiğini görmek büyüleyici.
Atalarımız, bir gün gökyüzündeki en parlak nesnelerden birinin insan aklı tarafından tasarlandığını ve insan elleriyle inşa edildiğini hayal bile edemezdi.
