Amerika Birleşik Devletleri eski Başkanı Donald Trump ve dünyanın en zengin insanlarından Elon Musk arasında çevrimiçi ortamda dikkat çekici bir atışma yaşandı. İkili, sosyal medya üzerinden birbirlerine yönelik sert ifadeler kullandı. Gerilim, Trump'ın Musk'ın şirketlerinin federal sözleşmelerini ve sübvansiyonlarını hedef almasıyla doruğa ulaştı.
Trump, kendi sosyal medya platformu üzerinden yaptığı paylaşımda, "Bütçemizde para tasarrufu yapmanın, Milyarlarca Dolar tasarruf etmenin en kolay yolu Elon'un Devlet Sübvansiyonlarını ve Sözleşmelerini sonlandırmaktır. Biden'ın bunu yapmamasına hep şaşırdım!" ifadelerini kullandı.
Gerçeklik algısı yerinde olan herkes, ABD Başkanı ile dünyanın en zengin insanı arasındaki 'dostluğun' bir noktada bozulacağını tahmin ediyordu, ancak perşembe günü yaşanan çevrimiçi kavga yine de oldukça dikkat çekiciydi. Hatta Musk, bir noktada Trump'ın Epstein dosyalarında yer aldığını ima etti.
Perşembe günü söylenenlerin çoğu muhtemelen sadece retorikten ibaret olsa da, federal hükümetin Musk'ın en büyük ve en değerli şirketleri olan SpaceX ve Tesla ile olan sözleşmelerini ve sübvansiyonlarını gerçekten sonlandırması durumunda ne olacağını analiz etmek için bir an durup düşünmek faydalı olabilir.
Güncelleme: Yaşanan gelişmeler üzerine Musk da bir açıklama yaparak, "Başkan'ın devlet sözleşmelerimin iptaliyle ilgili açıklaması ışığında, SpaceX Dragon uzay aracını derhal hizmet dışı bırakmaya başlayacak." dediği bildirildi.
SpaceX
Musk'ın uzay şirketi, şu anda NASA'nın en kritik yüklenicisi konumunda. Falcon 9 roketi ve Dragon uzay aracıyla SpaceX, Uluslararası Uzay İstasyonu'na (ISS) mürettebat taşımacılığı için uzay ajansının sahip olduğu tek operasyonel aracı sağlıyor. Ayrıca, yakın zamanda başka bir uzay şirketinin kargo aracının hasar görmesiyle, SpaceX yarım yıldan fazla bir süre için ISS'e kargo hizmeti sağlayan tek şirket olarak kaldı.
Eğer NASA, SpaceX ile olan sözleşmelerini sonlandırırsa, bu durum Uluslararası Uzay İstasyonu'nun sonu anlamına gelebilir. Buradaki sorun şu ki, ISS'i güvenli bir şekilde yörüngeden çıkarma sözleşmesi de şu anda SpaceX'te bulunuyor ve bu işlemin 2030'da gerçekleşmesi planlanıyor. 400 metrik tondan fazla kütleye sahip olan uzay istasyonu, Dünya'ya şimdiye kadar geri dönecek en büyük insan yapımı nesne olacak ve Pasifik Okyanusu'nun uzak bir bölgesine güvenli bir şekilde yönlendirilmezse, yerleşim alanlarında ciddi hasara neden olabilir.
SpaceX ayrıca NASA'nın insanları Ay'a geri döndürme programı olan Artemis'in de kritik bir parçası. NASA, SpaceX ile, geliştirdiği Starship aracını Ay iniş aracı olarak kullanması ve mürettebatı yüzeye indirip geri Ay yörüngesine çıkarması için sözleşme imzaladı. NASA'nın aynı hizmet için başka bir şirketle de sözleşme imzalamış olması doğru olsa da, o şirketin insanlı iniş aracının 7 ila 10 yıl içinde tamamlanması olası görünmüyor. Bu da şu demek, eğer NASA'nın Çin'den önce Ay'a dönme şansı olmasını istiyorsa, SpaceX'in bu görevi yerine getirmesi gerekiyor.
ABD ordusu için ise SpaceX, ulusal güvenlik yüklerini yörüngeye taşıyan iki ana yükleniciden biri. Ancak diğer sağlayıcı, yeni roketi Vulcan'ın sertifikasyon sürecini tamamlamakta zorlanıyor. Bu durum, ABD Uzay Kuvvetleri'nin bazı görevleri Vulcan'dan SpaceX'in Falcon 9 ve Falcon Heavy roketlerine kaydırmasına yol açtı. SpaceX'in güvenilirliği ve hızlı tepki verme yeteneği göz önüne alındığında, ordu gelecekteki fırlatma sözleşmelerinin çoğunu bu şirkete verme kararı aldı.
SpaceX'in Starlink internet hizmeti de orduya kritik iletişim sağladı ve ordu bu hizmetten o kadar etkilendi ki, gelecekteki uydu iletişimi ihtiyaçları için "Starshield" markası altında uyduların özel bir sürümünü satın aldı.
Biden'ın bu sözleşmeleri neden Trump'ın iddia ettiği gibi sonlandırmadığı ise açık: SpaceX genellikle ABD hükümetine uzay hizmetlerini rakiplerinden daha düşük maliyetle ve daha hızlı bir zaman çizelgesinde sağladı. Eğer Trump yönetimi SpaceX ile ilişkisini keserse, bu durum ABD'nin uzay girişimini fiilen on yıl veya daha fazla geriye götürür ve yükselişte olan Çin'in uzay programına dünya sahnesinde açık bir üstünlük sağlar.
Tesla
Tesla yıllar içinde federal sözleşmeler almış olsa da, şirketin büyüklüğü göz önüne alındığında bunlar genellikle oldukça küçük meblağlardı (2008-2024 yılları arasında 42 milyon dolardan az). Ancak federal sübvansiyonlar otomobil üreticisi için çok daha önemli. Elektrikli araç vergi kredisi, birçok alıcı için yeni bir elektrikli aracın satın alma fiyatından 7.500 dolara kadar indirim sağlıyor ve kiralanan tüm yeni Teslalar 7.500 dolarlık ticari temiz araç vergi kredisine hak kazanıyor. Güneş enerjisi ve Powerwall müşterileri için de başka vergi kredileri mevcut.
Ek olarak, Tesla diğer otomobil üreticilerine emisyon kredileri satarak önemli ölçüde fayda sağladı, ancak federal hükümetin yanı sıra Kaliforniya'nın "Sıfır Emisyonlu Araçlar" programı ve Avrupa Birliği de bu kredilerin kaynağı.
Eğer Trump yönetimi Musk'ın şirketlerine gerçekten zarar vermek isteseydi, bunu, büyük ölçüde ABD hükümetine fayda sağlayan sözleşmeleri feshetmek yerine düzenleyici kurumlar aracılığıyla yapmak daha etkili olabilir.
Örneğin, Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi (NHTSA), Tesla'nın araçlarındaki Tam Otonom Sürüş (Full Self Driving) ve Otopilot (Autopilot) özelliklerini geliştirme çabalarını zorlayabilir. Federal Havacılık İdaresi (FAA) ise SpaceX'in iddialı Starship programını durdurabilir ve fırlatma tesislerinin daha fazla genişlemesini engelleyebilir.
Trump yönetiminin Tesla'ya zarar vermek için hangi adımları atabileceğinden bağımsız olarak, elektrikli araç üreticisinin hisseleri düşüş yaşıyor. Bu yazı kaleme alınırken, hisse fiyatı piyasa açılışından bu yana neredeyse yüzde 15 gerilemiş durumda.
Trump'ın federal hükümetin engin gücünü kendi istekleri doğrultusunda kullanma eğilimi göz önüne alındığında, Musk'a zarar verebileceği yolların gerçekten bir sonu yok. Ancak bu önlemlerden bazıları ülkenin kendisine de zarar verecektir. Trump bunu umursar mı? Bir uzlaşma olacak mı? Musk'ın Starship fırlatmaları hakkında söylediği gibi, "Heyecan garanti".
