Sadece 30 dakikalık orta düzeyde bir egzersiz seansının bile ruh halini anında iyileştirdiği ve bilim insanları bu etkinin nedenini ortaya çıkardı. Fareler üzerinde yapılan araştırmalar ve büyük olasılıkla insanlar için de geçerli olan bu iyileşmenin temelinde, beyne ulaşarak duygusal düzenlemeyle ilişkili bir bölgede aktiviteyi tetikleyen adiponektin adlı bir hormonun salgılanması yatıyor. Bu sayede ruh halindeki bir yükselme, süresi henüz insanlarda ölçülmemiş olsa da saatlerce devam edebiliyor.
Buradaki bulguların oldukça önemli çıkarımları bulunuyor. Egzersiz yapabilen bireyler için, tek bir antrenman bile anksiyete veya depresyon semptomlarında anında rahatlama sağlayabilir. Aynı mekanizma, geleneksel tedavilere kıyasla çok daha hızlı etki gösteren yeni ve hızlı etkili antidepresan ilaçların geliştirilmesine de ilham verebilir.
Nörobiyologlar tarafından yapılan açıklamalara göre, hızlı etki gösteren ve uzun süreli faydalar sunan, yan etkileri ise minimal olan antidepresan tedavilerinin hala sınırlı olduğu belirtiliyor. Bu çalışma, tek bir egzersiz seansının depresif semptomları hafifletmedeki etkinliği için klinik kanıtlar sunuyor.
Sürekli fiziksel aktivitenin, hafif ve orta dereceli depresyonun hem tedavisinde hem de önlenmesinde etkili bir yöntem olduğu yaygın olarak kabul görüyor. Ancak, tek bir orta düzey egzersiz seansının etkileri hakkında yeterli bilgi bulunmuyordu. Mevcut kanıtlar, egzersiz patlamalarının depresyonu olan bireyler üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu gösteriyor. Yapılan araştırmada, bu etkinin niceliğini belirlemek ve arkasındaki nedeni tespit etmek amaçlandı.
Bu amaçla, yaşları 18 ile 40 arasında değişen 40 yetişkin gönüllü ve çeşitli deney gruplarından birkaç düzine fare üzerinde egzersiz yaptırıldı. İnsan katılımcılar, ruh hallerini değerlendirmek için bir ruh hali anketini doldurdular. Ardından, kalp atış hızı monitörü takarak 30 dakika boyunca bir koşu bandında koştular. Egzersizden hemen sonra anketi tekrar doldurdular. Hem anksiyete ve depresyon belirtileri olan hem de olmayan katılımcılar, ruh hallerinde önemli bir yükseliş bildirdi. Belirtileri olan katılımcılar genel olarak daha az öfke, kafa karışıklığı, yorgunluk, depresyon ve anksiyete yaşadıklarını ifade ederken, tüm katılımcılarda benlik saygısı ve canlılık arttı.
Nedenini anlamak için araştırmacılar farelere yöneldi. Depresif benzeri semptomları indüklemek için hayvanların bir kısmı haftalarca süren kronik stres protokolüne maruz bırakıldı. Bu protokol, farelerin sürekli olarak inconsistent ve öngörülemeyen stres faktörlerine maruz bırakılmasını içeriyordu. Bu durum, insanlardaki depresyon semptomlarına benzer şekilde, tüy bakımı, keşif ve merak davranışlarında azalmaya ve fiziksel testlerde hareketsizlikte artışa yol açtı. Kontrol grubu olarak bu protokole maruz bırakılmayan fareler de kullanıldı.
Ardından, farelere benzer orta düzeyde bir egzersiz seansı uygulandı ve davranışları değerlendirildi. Hem stresli hem de strese maruz kalmamış fareler, tüylerini yalama ve artan hareketlilik gibi ruh halinin yükseldiğini gösteren davranışlar sergiledi ve suya bırakıldıklarında yüzmeye çalışma süreleri daha uzun oldu. Bu etkiler egzersizden 2 saat sonra ölçüldü ve en az 24 saat boyunca devam etti; 48 saat sonra ise etkiler azaldı.
Araştırmacılar, egzersiz yapmış taze farelerin kan ve beynin medial prefrontal korteks bölgelerindeki adiponektin hormon seviyelerinin daha yüksek olduğunu tespit etti. Bu bölge, duygu düzenlemesi için kritik öneme sahip anterior singulat korteksi içeriyor. Beyin görüntüleme çalışmaları, adiponektin'in AdipoR1 adlı bir reseptörü aktive ettiğini gösterdi. Bu reseptörün devre dışı bırakılması, olumlu ruh hali artışıyla ilişkili davranışları ortadan kaldırdı.
Daha ileri araştırmalar, AdipoR1'in, nöronun çekirdeğine hareket eden ve sinapsları oluşturmaya veya güçlendirmeye yardımcı olan bir dizi moleküler değişikliği tetikleyen APPL1 adlı bir proteini aktive ettiğini ortaya koydu. Bu nöronlar ayrıca, APPL1'in engellendiği durumlarda ortadan kaybolan yeni dendritik dikenler oluşturdular. Bu da onların ruh halini yükseltici egzersiz etkilerinde rol oynadığını düşündürüyor. Ketamin tarafından tetiklenen benzer bir dendritik disinhibisyonun, bu etkinin nasıl çalıştığına dair ipuçları sunabileceği belirtiliyor.
Bununla birlikte, anahtarın AdipoR1 aktivasyonu gibi göründüğü ve bunun egzersiz sonrası oluşan o olumlu hissin anahtarı olduğu vurgulanıyor. Bu durum, terapötik müdahale için güçlü bir hedef olduğunu gösteriyor. Nitekim, sentetik adiponektin reseptör agonisti AdipoRon'un depresyon tedavisi potansiyeli araştırılmaktadır, ancak henüz insanlarda test edilmemiştir.
Bununla birlikte, bu çalışma bir egzersizin ruh halini nasıl yükselttiğine dair net bir mekanizma sunarak, egzersizin uygun bir ilaç bulmakta zorlanan bireyler için geçerli bir tedavi rejimi olabileceğini öne sürüyor. Araştırmacılar, nihai hedefin, ruh halini iyileştirmek için optimal tek seanslık egzersiz reçeteleriyle nüfus temelli kılavuzlar geliştirmek ve depresyon gelişimini önlemek için etkili bir strateji sunmak olduğunu belirtiyor.
