Bedenlerimizin yaşlanma ve yıpranma hızı, kronolojik yaşımızla her zaman birebir örtüşmeyebilir. Bu farklılıklar, yaşam süresini ve hastalık riskini tahmin etmede önemli rol oynayabilir. Şimdi ise araştırmacılar, hayatımızın ortasında çekilen tek bir beyin taramasından yola çıkarak biyolojik yaşı değerlendiren yeni bir araç geliştirdiler.
Uluslararası bir bilim insanı ekibi tarafından geliştirilen bu araç, 1972 ve 1973 yıllarında Yeni Zelanda'nın Dunedin kentinde doğan 1.037 kişiden oluşan bir veri setine dayanıyor. Bu bireylerin sağlık durumları uzun yıllar boyunca titizlikle takip edilmiş, bilim insanlarına kaç doğum günü geçirdiklerine değil, bedenin gerçek yaşına dair istatistikler sunan değerli bir uzun vadeli veritabanı sağlamıştır.
Araştırmacılar, bu istatistikleri kullanarak biyolojik yaşlanmayı değerlendirdiler ve "DunedinPACNI" adını verdikleri, beyindeki yaşlanma işaretleriyle yaşlanma hızını eşleştiren bir araç geliştirdiler. Bu, aracın temel işlevini özetlemektedir.
Bu sistem, bedenin yaşını oldukça doğru bir şekilde hızlıca değerlendirme potansiyeline sahip ve bu sayede bunama (demans) gibi hastalıkların riskini ve olasılığını öngörebilir. Zaman içinde birden fazla test gerektirmesi yerine, yalnızca tek bir beyin taraması yeterli olmaktadır.
Duke Üniversitesi'nden nörobilimci Ahmad Hariri, "Bu konuda gerçekten heyecan verici olan şey, orta yaşta toplanan verileri kullanarak insanların ne kadar hızlı yaşlandığını yakalamış olmamızdır." diyor. "Ve bu, çok daha yaşlı insanlarda bunama teşhisini tahmin etmemize yardımcı oluyor."
DunedinPACNI, dil ve düşünceyi etkileyen beyin kabuğunun kalınlığı ve beyindeki gri madde hacmi gibi 99 temel beyin ölçümünü kullanarak değerlendirme yapıyor.
Araştırmacılar DunedinPACNI'yi geliştirdikten sonra, toplamda 50.000'den fazla insanı kapsayan çeşitli sağlık araştırma projelerinden elde edilen veriler üzerinde test ettiler. Biyolojik yaşı tahmin etme ve bilişsel bozukluklar ile kalp krizi gibi gelecekteki sağlık sorunlarını tahmin etme konusunda başarılı olduğu görüldü.
Araştırmacılara göre, bu araç her seferinde mükemmel bir doğruluk sunmasa da, mevcut biyolojik yaş değerlendirme yöntemleriyle aynı veya daha iyi bir puan alıyor. Dahası, farklı demografik ve sosyoekonomik gruplarda da kullanışlı olduğu kanıtlandı.
Hariri, "Beynin ve bedenin yaşlanması arasındaki bağlantı oldukça etkileyici. Her beynin yansıttığı bir şeyi yakalıyor gibi görünüyor." diye ekliyor.
Eğer bir kişinin bedeni, kronolojik yaşından daha hızlı yaşlanıyorsa, bu sağlık sorunları riski azaltmak için önlemler alınabileceği anlamına gelir. Bu önlemler, bu sorunlar ortaya çıkmadan yıllar, hatta on yıllar önce bile alınabilir. Bu noktada beslenme veya egzersizdeki değişiklikler büyük bir fark yaratabilir.
Araştırmacılar özellikle Alzheimer hastalığı dahil olmak üzere çeşitli bunama türlerinin riskini tahmin etme konusunda heyecanlılar. Dünyada insanlar daha uzun yaşadıkça, bunama oranları artıyor ve bu duruma karşı mücadele etmenin en iyi yolu, gelişmesini en baştan engellemek olabilir.
Hariri, "Umarız bu araç, özellikle Alzheimer ve ilgili bunama türleri için hastalık riskini tahmin etmede ve öngörmede önemli bir yeni araç olacaktır ve aynı zamanda hastalık ilerlemesi üzerinde daha iyi bir hakimiyet kurmamıza yardımcı olacaktır." diyor.
Bu araştırma, Nature Aging dergisinde yayınlanmıştır.
