Bilgisayar meraklıları arasında 'CPU Duke' olarak bilinen bir koleksiyoncunun çabalarıyla, teknolojinin kilometre taşlarından biri olan Intel'in ilk çok amaçlı mikroişlemcisi 4004'ün iç yapısı gün yüzüne çıktı. X platformunda paylaşılan görüntülerde, 4004 işlemcisinin üst katmanı dikkatlice kaldırıldı ve mikroskop altında incelenen detaylar büyük bir merak uyandırdı.
10.000 nm boyutlarındaki bu tarihi çipin içinde, 2.300 transistörün polikristal silikon yapıları ve karmaşık iç kablolaması, koleksiyoncunun mikroskop altındaki incelemeleriyle gözler önüne serildi. Hatta CPU Duke, paylaşımlarında bu 2.300 transistörün her birini tek tek sayabildiğini iddia etti.
4-bit mimariye sahip 4004 işlemci, 740 kHz'lik saat hızıyla çalışıyor ve 15V gibi günümüz standartlarının çok üzerinde bir voltaj kullanıyordu. Modern işlemcilerin 1.0V ile 1.4V arasında çalıştığı düşünülürse, bu değerin ne denli farklı olduğu anlaşılıyor. Çipin en fazla 4kB belleğe erişebilmesi de, günümüzdeki gigabaytlık bellekler yanında oldukça mütevazı kalıyor. Saniyede 92.000 komut işleme kapasitesi, modern işlemcilerin milyarlarca komutu saniyeler içinde halletmesiyle kıyaslandığında, 4004'ün ne kadar yavaş kaldığını gözler önüne seriyor.
Tarihte yeniden programlanabilen ilk mikroişlemci olarak kabul edilen Intel 4004, aslında bir hesap makinesi projesiyle doğdu. 1971 yılında Busicom adlı bir firma için on iki parçadan oluşan bir hesap makinesi yongası tasarlayan Intel'in mühendislerinden Ted Hoff, bu konseptin işe yaramayacağını fark etti. Bunun yerine, programlanabilir dört parçalık daha basit bir çözüm önerdi. İşte bu fikir, Intel 4004'ün doğuşuna yol açtı.
Intel 4004 öncesinde çipler yalnızca belirli işlevler için tasarlanabiliyor ve programlama mantığı donanıma gömülüydü. Ancak 4004 ile birlikte programlama devrimi başladı. Bu sayede mikroişlemciler, donanım değişikliği yapmadan farklı görevleri yerine getirebilir hale geldi.
İlginç bir şekilde, Busicom başlangıçta Intel 4004'ü hesap makinelerinde kullanmaktan memnun kalmadı. O dönemde masaüstü hesap makinelerine olan pazar talebindeki düşüş nedeniyle Busicom, daha düşük bir fiyat talep etti. Hatta bu noktada 4004'ün hakları Busicom'daydı.
Ancak 4004'ün potansiyelini gören Intel CEO'su Robert Noyce, tasarım ekibinin ısrarlı talebi üzerine 4004'ün haklarını geri satın aldı. Bu karar, Intel'in bugünkü devasa yapısına ulaşmasında kritik bir rol oynadı.
Intel 4004, günümüz bilgi işlem endüstrisinin temellerini attı. Tüm modern işlemciler, programlama yoluyla çeşitli komutları çalıştırma konseptini 4004'ten miras almıştır. Bu konseptin ne kadar ileri götürülebileceğini gösteren bir örnek olarak, Intel 4004 üzerinde Linux işletim sisteminin çalıştırılması denendi. Bu deneme dört gün sürse de başarılı oldu.
