Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni Jüpiter, evrenin devasa gezegenleri arasında da önemli bir yere sahip. Jüpiter'den çok daha fazla kütleye sahip gezegenler bulunsa da, kütle çekimi nedeniyle genellikle daha yoğun, ancak "daha büyük" değillerdir. Bu durum, devasa ötegezegenler hakkında ilginç bir soru doğuruyor: Onlar da Jüpiter'e mi benziyor? Yeni bir çalışma, pek de benzemediğini ortaya koyuyor.
Bir gezegen, kahverengi cüce ve yıldız arasındaki farklara kısaca değinelim. Geniş bir tanımla, bir gezegen küre haline gelecek kadar kütleli olup, çekirdeğinde herhangi bir nükleer füzyonu tetiklemeyecek kadar kütlesizdir. Yıldızlar ise hidrojen füzyonunu tetikleyecek kadar kütlelidir. Kahverengi cüceler ise bu ikisinin arasında yer alır; gerçek bir yıldız gibi hidrojen füzyonunu tetikleyemeyecek kadar küçük, ancak bir miktar döteryum füzyonuna sahip olabilecek kadar büyüktür.
Kütle açısından bakıldığında, yaklaşık 10 Jüpiter kütlesine kadar olanlar gezegen, 90 Jüpiter kütlesinden fazlası ise yıldız olarak kabul edilir ve kahverengi cüceler bu aralığı doldurur.
En kütleli kahverengi cücelerin oldukça yıldız benzeri göründüğünü uzun zamandır biliyoruz. Yüzey sıcaklıkları neredeyse 3000 Kelvin'e ulaşabilir. Yakından bakıldığında, derin kırmızı bir cüce yıldız gibi görüneceklerdir.
Peki ya en küçük kahverengi cüceler? Yaklaşık 10 Jüpiter kütlesiyle, en büyük gezegenimizden biraz daha küçük bir çapa ve birkaç yüz Kelvin yüzey sıcaklığına sahip olacaklardır. Bu, Jüpiter'in 170 Kelvin'inden biraz daha sıcaktır, ancak parlayacak kadar sıcak değildir.
Genel olarak, bu "süper Jüpiter'lerin" çok Jüpiter benzeri göründüğünü hayal ediyorduk. Sanatsal tasvirlerin çoğu, onları Jüpiter veya Satürn'e benzeyen bantlı bulutlara sahip gaz gezegenleri olarak gösteriyor.
Bu fikri test etmek için yapılan yeni çalışma, VHS 1256b olarak bilinen bir ötegezegen üzerinde yoğunlaşıyor. Yaklaşık 20 Jüpiter kütlesine sahip bu gezegen, doğrudan görüntüleyebildiğimiz az sayıdaki ötegezegenlerden biri. JWST'den alınan görüntüler, bu gezegenin yaklaşık 1300 Kelvin yüzey sıcaklığına sahip, kızıl bir gezegen olduğunu gösteriyor.
Derin kırmızıda soluk bir şekilde parlıyor, bu da bantlı bulutlara sahip olsa bile yabancı bir dünyaya benzeyeceği anlamına geliyor. Ancak spektral gözlemler sayesinde ekip, atmosferinde büyük ve tozlu fırtınaların kanıtlarını buldu. Bu durum, ötegezenin parlaklığında, küçük yıldızlardaki dalgalanmalara benzer dalgalanmalara neden oluyor.
Bu verilere dayanarak ekip, VHS 1256b'nin ve Jüpiter'e daha çok benzeyen gezegenlerin atmosferlerini modelledi. Jüpiter'de gözlemlediğimiz bantlı bulut deseni, ekvatoruna paralel akan büyük rüzgarların neden olduğu bir durumdur. Bazı rüzgarlar doğuya, diğerleri ise batıya doğru akarak farklı bulut bölgeleri oluşturur. Bu yapı, katmanlar arasındaki ısı değişimiyle desteklenir.
Ancak süper Jüpiter'ler daha sıcaktır ve atmosferlerine daha fazla enerji pompalar. Ekip, süper Jüpiter atmosferlerinin ısıya daha güçlü tepki vererek, bantlı yapıları bozacak türbülanslı bölgeler yarattığını buldu. Başka bir deyişle, birçok süper Jüpiter, daha küçük kuzenlerine benzemeyecek, daha kaotik bir yüzeye sahip olacaktır.
Süper Jüpiter'ler, kendi benzersiz görünümlerine sahip olacaklar.
