SpaceX'in yeni nesil Starship roketinin bir üst aşaması, Çarşamba gecesi Güney Teksas'taki test alanında meydana gelen bir yer testi sırasında patladı. Bu olay, son aylarda zaten art arda üç başarısızlık yaşayan program için yeni bir darbe niteliği taşıyor.
Şirketin Starbase, Teksas'taki roket geliştirme tesisinde gece geç saatlerde yaşanan patlama, bir sonraki Starship test uçuşunda fırlatılması planlanan mermi şeklindeki üst aşamayı tamamen yok etti. Güçlü patlama, SpaceX'in test sahası çevresinde yangınlara neden oldu.
Test sahası etrafına yerleştirilmiş kameralardan gelen canlı yayın görüntüleri, 15 katlı bina yüksekliğindeki roketin yerel saatle 23:00 (TSİ ile 07:00) civarında alevler içinde kaldığını gösterdi. Bölge sakinleri, yaklaşık 50 kilometre uzaktan bile patlamayı gördüklerini ve hissettiklerini bildirdi.
SpaceX, şirket envanterindeki Ship 36 olarak numaralandırılan Starship'in, altı Raptor motorunu statik ateşleme testi için çalıştırmaya hazırlanırken test standında "önemli bir anormallik" yaşadığını doğruladı. Bu tür yerinde ateşleme testleri, genellikle SpaceX'in roketi fırlatma rampasına taşımadan önceki son aşamalardan biridir.
Patlama, SpaceX'in statik ateşleme testine hazırlık amacıyla Starship'e süper soğuk metan ve sıvı oksijen yakıtı yüklemesini tamamladığı sırada meydana geldi. Şirket, test sahası çevresindeki tüm personelin tahliye edildiğini ve olay sonrası herkesin güvende olduğunu belirtti. Bölge itfaiye ekipleri olay yerine sevk edildi.
SpaceX, X (eski Twitter) üzerinden yaptığı açıklamada, "Starbase ekibimiz, yerel yetkililerle birlikte test sahasını ve çevresini güvenli hale getirmek için aktif olarak çalışıyor" dedi. "Çevredeki topluluklarda yaşayanlar için herhangi bir tehlike söz konusu değildir ve güvenlik çalışmaları devam ederken kişilerin bölgeye yaklaşmamalarını rica ediyoruz."
Patlamanın Ardından
Çarşamba günü, gece geç saatlerdeki patlamadan sadece birkaç saat önce, Federal Havacılık İdaresi tarafından yayınlanan bir duyuruda, SpaceX'in bir sonraki Starship test uçuşu için 29 Haziran'ı geçici fırlatma tarihi olarak belirlediği belirtiliyordu. Bu patlamayla birlikte artık bu mümkün değil ve SpaceX'in yeni bir Starship'i uçuşa hazır hale getirmesi ne kadar süreceği bilinmiyor.
Test sahası, Starship'leri uçuş öncesi basınç testleri ve statik ateşleme testlerinden geçirebildiği tek yer. Test sahasındaki yer ekipmanının ne kadar hasar gördüğü henüz tam olarak netleşmedi, bu nedenle test sahasının ne kadar süre hizmet dışı kalacağını söylemek için henüz erken. Ancak şu an için patlama, SpaceX'i Starship'ler için uçuş öncesi testleri destekleyecek bir tesisten mahrum bırakmış durumda.
Bu patlama, SpaceX'in Starship'i bu noktaya getirme yolundaki zorlu sürecinin bir hatırlatıcısı niteliğinde. 2020 ve 2021 yıllarında, SpaceX yer ve uçuş testleri sırasında çeşitli Starship prototiplerini kaybetmişti. Ship 36'nın alevler içinde kalması görüntüsü, o önceki patlamaları akıllara getirdi.
SpaceX, Nisan 2023'ten bu yana dokuz adet tam ölçekli Starship roketi fırlattı ve patlamadan önce şirket, 10. test uçuşunu bu ayın sonlarında gerçekleştirmeyi umuyordu. Ancak Starship'in bu yılki performansı oldukça sorunlu geçti; roketin son üç test uçuşu planlanandan önce sona erdi. Bu aksilikler, SpaceX'in her başarılı suborbital test uçuşunda ilerleme kaydettiği ve en sonunda roketin devasa Süper Ağır iticisini fırlatma rampası kulesindeki robotik kollarlarla yakalamayı başardığı 2024 yılındaki başarıların ardından geldi.
Bir araya geldiğinde, Süper Ağır itici aşaması ve Starship üst aşaması 120 metreden daha uzun bir boyuta ulaşıyor ve şimdiye kadar yapılmış en büyük roketi oluşturuyor. SpaceX zaten yeniden kullanılan bir Süper Ağır iticiyi uçurdu ve Starship'in kendisi de kurtarılabilir ve yeniden kullanılabilir olarak tasarlandı.
Geçen yılki başarıların ardından SpaceX, tam bir yörünge uçuşu, Starship'in kendisini yakalayıp kurtarma girişimi ve 2025'te önemli bir yörünge yakıt ikmali gösterimi için yolda görünüyordu. Yakıt ikmali gösterimi resmi olarak 2026'ya kaydı ve SpaceX'in yıl sonuna kadar bir gemiyi kurtarma girişiminde bulunmak için yeterince ilerleme kaydedip kaydedemeyeceği sorgulanır hale geldi.
Hırs Gerçekle Buluşuyor
SpaceX, Ocak ayındaki bir test uçuşunda Yükseltilmiş Starship tasarımını, Sürüm 2 veya Blok 2 olarak adlandırılan versiyonu tanıttı. Ancak o zamandan beri birbiri ardına aksilikler yaşandı.
Yeni Starship tasarımı, 2023 ve 2024'te uçurulan Starship versiyonundan biraz daha uzun. Atmosfere yeniden girişin aşırı ısısına daha iyi dayanması için geliştirilmiş bir ısı kalkanına sahip. SpaceX ayrıca, geminin Raptor motorlarına metan yakıtı yönlendirmek için yeni bir yakıt besleme hattı sistemi ve aracın valflerini kontrol eden ve sensörleri okuyan geliştirilmiş bir itki aviyonik modülü de kurdu.
Tüm bu Sürüm 2 değişikliklerine rağmen veya belki de bu değişiklikler nedeniyle, SpaceX, Starship ile son iki yılda elde ettiği başarıları tekrarlayamadı. Ocak ve Mart aylarında test uçuşlarında fırlatılan gemiler, kalkıştan dakikalar sonra kontrol dışı döndü ve en az bir durumda, Karayipler'deki bir adada bir aracın üzerine enkaz saçtı.
SpaceX mühendisleri, Ocak ayındaki başarısızlığın muhtemelen yoğun titreşimlerden kaynaklandığı ve bu titreşimlerin geminin motor bölmesinde yakıt sızıntıları ve yangınları tetikleyerek roketin motorlarının erken kapanmasına yol açtığı sonucuna vardı. Mühendisler, titreşimlerin muhtemelen aracın doğal frekansıyla rezonansa girerek sallanmayı SpaceX'in tahmin ettiğinden daha fazla yoğunlaştırdığını söyledi.
Mart uçuşu da benzer şekilde başarısız oldu, ancak SpaceX araştırmacıları, en olası ana nedenin geminin motorlarından birinde bir donanım arızası olduğunu belirledi; bu, iki ay öncesine göre farklı bir arıza moduydu.
Geçen ayki en son Starship test uçuşunda, roket planlandığı gibi yükseliş aşamasını tamamladı ve önceki iki fırlatmayı etkileyen sorunların üstesinden gelmiş gibi görünüyordu. Ancak Raptor motorları kapandıktan kısa bir süre sonra, bir yakıt sızıntısı geminin uzayda takla atmaya başlamasına neden oldu ve bu da aracın yeni ısı kalkanı malzemelerinin performansını test etmek için güdümlü bir yeniden girişi tamamlamasını engelledi.
SpaceX, şirketin yıl sonuna kadar uçuşa hazır olabileceğini söylediği üçüncü nesil bir Starship tasarımı üzerinde çalışıyor. Sürüm 3 olarak adlandırılan yükseltilmiş Starship tasarımı, daha büyük yakıt tankları ve daha güçlü Raptor motorları sayesinde yörüngeye daha ağır kargo (200 metrik tona kadar) taşıyabilecek. Sürüm 3 ayrıca alçak Dünya yörüngesinde yakıt ikmali yapabilme yeteneğine de sahip olacak.
Sürüm 3'ün, SpaceX'in Starship geliştirme hızını şu anda yavaşlatan sorunlara kalıcı çözümler getirmesi bekleniyor. Motor güvenilirliğinden geminin rezonans frekansına, geminin ısı kalkanını güçlendirmekten arızalı kargo bölmesi kapısını onarmaya kadar SpaceX mühendislerinin çözmesi gereken sayısız sorun var.
Yetkililer bu sorunları çözdükten sonra, SpaceX'in bir Starship'i alçak Dünya yörüngesinden yeryüzüne geri getirme zamanı gelecek. Ardından, yörünge yakıt ikmali ve NASA'nın Artemis programı ortaklığıyla Ay'a görevler gibi daha heyecan verici şeyler planlanıyor. NASA'nın SpaceX ile, Ay'a astronot indirme ve onları güvenli bir şekilde uzaya geri fırlatma yeteneğine sahip insan taşıyabilen bir Starship geliştirmek için 4 milyar dolardan fazla değerde sözleşmesi bulunuyor.
NASA'nın Artemis programının ilk mürettebatlı Ay inişi için resmi takvimi 2027'de bir zamanda gerçekleşecek şekilde planlanıyor. Bu görevde, SLS ve Orion uzay aracı, astronotları Ay civarına taşıyarak SpaceX'in Starship Ay iniş aracıyla buluşturacak. Artemis III olarak bilinen bu görevden sonra NASA, Space Launch System'in yerine ticari roketleri kullanmaya yönelecek.
Bu arada, SpaceX'in kurucusu ve CEO'sunun gözü Mars'ta. Geçen ay, çalışanlarına ilk Starship'leri 2026 sonunda Kızıl Gezegen'e fırlatmak istediğini söyledi; bu tarihte Dünya ve Mars'ın Güneş Sistemi'ndeki konumları doğrudan bir yolculuğu mümkün kılıyor. İyimser bir tahminle, 2028'den itibaren insanları Starship'lerle Mars'a göndermek istiyor.
Tüm bu görevler, SpaceX'in Starship'in rutin fırlatma operasyonlarında ustalaşmasına, gemi ve iticinin hızlı yeniden kullanımına ve yörüngede kriyojenik yakıt ikmali yapmasına, ayrıca yaşam destek, iletişim ve derin uzay navigasyonu gibi sistemleri gezegenler arası bir yolculuğa adapte etmesine bağlı.
SpaceX'in Starship programı için yapılacaklar listesi uzun; Mars'a inişlerin önümüzdeki birkaç yıl içinde gerçekçi görünmesi için çok uzun. NASA'nın 2027'deki Artemis III Ay iniş görevi takvimi de sıkışık ve bu sadece Starship'in gecikmelerinden kaynaklanmıyor. Astronotların Ay'da giyeceği yeni uzay giysilerinin geliştirilmesi de Artemis III takvimini riske atabilir. NASA'nın SLS roketi ve Orion uzay aracı tarih boyunca önemli gecikmeler yaşadı, bu nedenle 2027'de hazır olacakları kesin değil.
Çarşamba gecesi yaşanan patlamanın kesin etkisini bilmek için henüz erken olsa da, Starship'in bu iddialı takvimlere ulaşma şansının bugün düne göre daha düşük olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
