Hayatımızın önemli bir kısmını uykuda, uykunun da önemli bir bölümünü rüya görerek geçiriyoruz. Ortalama bir insan ömrünün kayda değer bir bölümünü rüyalarla geçiriyor. Ancak rüyaların yaşamımızdaki bu merkezi rolüne rağmen, neden rüya gördüğümüz, beynin rüyaları nasıl yarattığı ve daha da önemlisi, rüyaların sağlığımız, özellikle de beyin sağlığımız için ne anlama geldiği hakkında hala çok az şey biliyoruz.
2022 yılında yayımlanan bir araştırma, rüyalarımızın beyin sağlığımız hakkında şaşırtıcı derecede bilgi verebileceğini ortaya koydu. Özellikle orta yaş ve yaşlılık döneminde sık sık kötü rüya veya kabus görmek (uyandıracak kadar yoğun kötü rüyalar), bunama (demans) gelişme riskinin artmasıyla ilişkilendirilebilir.
Bu araştırmada, sağlık ve yaşlanma üzerine yapılan büyük çaplı çalışmalardan elde edilen veriler analiz edildi. Çalışmaya, 35 ila 64 yaş arasındaki 600'den fazla ve 79 yaş ve üzeri 2.600 kişi dahil edildi. Katılımcıların hepsi çalışmanın başlangıcında bunama hastası değildi ve orta yaş grubunda ortalama dokuz yıl, yaşlı katılımcılarda ise beş yıl boyunca takip edildi.
Çalışmanın başında, katılımcılar ne sıklıkla kötü rüya veya kabus gördüklerini içeren çeşitli anketler doldurdular. Analizler, çalışmanın başlangıcında daha sık kabus gören katılımcıların, zaman içinde bilişsel gerileme (bellek ve düşünme becerilerinde hızlı düşüş) yaşama ve bunama tanısı alma olasılığının daha yüksek olup olmadığını inceledi.
Sık Kabus Görenlerde Risk Daha Yüksek
Sonuçlar dikkat çekiciydi. Haftada en az bir kez kabus gören orta yaşlı katılımcıların, önümüzdeki on yıl içinde bilişsel gerileme (bunamanın öncüsü olarak kabul edilen bir durum) yaşama olasılığının dört kat daha yüksek olduğu bulundu. Yaşlı katılımcılarda ise bu oran, bunama tanısı alma olasılığının iki kat daha yüksek olması şeklindeydi.
İlginç bir şekilde, kabuslarla gelecekteki bunama arasındaki bağlantı erkeklerde kadınlara göre çok daha güçlüydü. Örneğin, haftada en az bir kez kabus gören yaşlı erkeklerin, hiç kötü rüya görmediğini bildiren yaşlı erkeklere kıyasla bunama geliştirme olasılığının beş kat daha yüksek olduğu görüldü. Kadınlarda ise risk artışı yalnızca %41 civarındaydı. Orta yaş grubunda da benzer bir örüntü izlendi.
Genel olarak bu sonuçlar, sık görülen kabusların, özellikle erkeklerde, hafıza ve düşünme sorunları gelişmeden birkaç yıl, hatta on yıl önce ortaya çıkabilen en erken bunama belirtilerinden biri olabileceğini düşündürüyor. Alternatif olarak, düzenli olarak kötü rüya veya kabus görmenin doğrudan bunamaya neden olması da mümkün olabilir. Bu çalışmanın niteliği gereği, bu teorilerden hangisinin doğru olduğundan emin olmak mümkün değil. Ancak hangi teorinin doğru olduğu ortaya çıkarsa çıksın, çalışmanın ana çıkarımı aynı kalıyor: Orta yaş ve yaşlılık döneminde düzenli olarak kötü rüya ve kabus görmek, yaşamın ilerleyen dönemlerinde bunama geliştirme riskinde bir artışla ilişkili olabilir.
İyi haber şu ki, tekrarlayan kabuslar tedavi edilebilir. Kabuslar için uygulanan bazı tedavilerin, Alzheimer hastalığıyla ilişkili anormal proteinlerin birikimini azalttığına dair bulgular mevcuttur. Ayrıca, kabus tedavisinden sonra hafıza ve düşünme becerilerinde iyileşme gösteren vaka raporları da bulunmaktadır.
Bu bulgular, kabus tedavisinin bilişsel gerilemeyi yavaşlatmaya ve bazı kişilerde bunamanın gelişimini önlemeye yardımcı olabileceğini düşündürüyor. Bu, gelecekteki araştırmalarda keşfedilmesi gereken önemli bir alan olacaktır. Yapılacak sonraki araştırmalar, genç insanlardaki kabusların da artmış bunama riskiyle ilişkili olup olmadığını incelemeyi içeriyor. Bu, kabusların bunamaya neden mi olduğunu, yoksa bazı kişilerde sadece erken bir belirti mi olduğunu belirlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, rüyalarımızı ne sıklıkla hatırladığımız veya ne kadar canlı oldukları gibi diğer rüya özelliklerinin de insanların gelecekte bunama geliştirme olasılığını belirlemeye yardımcı olup olamayacağı araştırılacak.
