Dünya atmosferine salınan karbondioksit (CO2) miktarının 2024 yılında rekor seviyeye ulaştığı ve bu durumun küresel ısınmayı daha da hızlandıracağı bildirildi. Yeni bir rapora göre, 2024 yılında CO2 seviyeleri bir önceki yıla göre milyon partikül (ppm) başına 3,5'lik bir artış göstererek, 1957'den beri tutulan modern kayıtlarda en yüksek tek yıllık artış olarak kayıtlara geçti.
Uzmanlar, bu rekor artışın temel nedenlerini fosil yakıtların kullanımının devam etmesi, orman yangınlarındaki artış ve okyanuslar ile ormanlar gibi doğal karbon yutaklarının atmosferden CO2 emilimindeki azalma olarak sıralıyor.
Bilim insanları uzun yıllardır, iklim değişikliğini kontrol altında tutmak için atmosferdeki CO2 miktarının azaltılması gerektiğini vurguluyor. Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tarafından yayımlanan yeni rapor, tam tersinin yaşandığını, CO2 seviyelerinin daha önce görülmemiş bir hızla yükseldiğini ortaya koyuyor. WMO, CO2 emisyonlarının azaltılması ve izleme sistemlerinin iyileştirilmesi yönünde tavsiyelerde bulunuyor.
WMO Başkan Yardımcısı Ko Barrett, yaptığı açıklamada, "CO2 ve diğer sera gazlarının tuttuğu ısı, iklimimizi hızlandırıyor ve daha aşırı hava olaylarına yol açıyor. Bu nedenle, emisyonların azaltılması sadece iklimimiz için değil, aynı zamanda ekonomik güvenliğimiz ve toplumsal refahımız için de hayati önem taşıyor" ifadelerini kullandı.
CO2 ve diğer sera gazları, radyasyonu emerek ısıyı hapsediyor. Sera gazı yoğunluğunun artmasıyla birlikte küresel ortalama sıcaklıklar da yükseliyor. Küresel ısınmanın etkileri arasında değişen hava modelleri, yükselen deniz seviyeleri, gıda üretiminde yaşanan zorluklar ve milyarlarca insanın yaşamını tehdit eden pahalı sonuçlar yer alıyor.
İklim bilimcileri, CO2'yi atmosferi en çok etkileyen sera gazı olarak kabul ediyor. Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'ne (NOAA) göre, 1990'dan bu yana atmosferdeki sera gazı ısınma etkisinin yaklaşık %80'inden CO2 sorumlu.
Atmosferdeki CO2 seviyeleri on yıllardır istikrarlı bir şekilde artıyor. 2024 yılındaki 3,5 ppm'lik artış, 2023'teki 2,4 ppm'lik artıştan daha yüksek ve son on yıldaki ortalama yıllık büyüme oranı olan 2,57 ppm'in üzerinde. 2024 yılında atmosferdeki toplam CO2 konsantrasyonu yaklaşık 423,9 ppm'e ulaşarak, 1750 öncesi sanayi devrimi öncesi seviyelere göre %152'lik bir artış gösterdi.
Raporda ayrıca, ikinci ve üçüncü en önemli sera gazları olan metan (CH4) ve azot oksidin (N2O) konsantrasyonlarının da 2024 yılında rekor seviyelere ulaştığı, sanayi devrimi öncesi seviyelerine göre sırasıyla %166 ve %25 arttığı belirtildi.
En Büyük Emisyon Kaynakları
Küresel Atmosferik Araştırma Emisyon Veritabanı'na göre, 2024 yılında en büyük emisyon kaynağı olan üç ülke Çin, ABD ve Hindistan oldu. Çin, insan kaynaklı toplam sera gazı emisyonlarının yaklaşık %29,2'sini oluştururken, ABD %11,1 ve Hindistan %8,2'lik bir paya sahip. Ayrıca, Çin ve Hindistan emisyonlarını 2023'e kıyasla artırırken, ABD emisyonları büyük ölçüde değişmeden kaldı.
Çin, önemli miktarda CO2 emisyonuna sahip olmasına rağmen, son zamanlarda sera gazı emisyonlarını azaltma yönünde hedefler belirledi. ABD'de ise, küresel ısınmayı sınırlamayı amaçlayan uluslararası bir anlaşma olan 2015 Paris Anlaşması'ndan ikinci kez çekilme kararı alındı. Ayrıca, petrol ve gaz arama faaliyetlerini genişletme stratejisinin bir parçası olarak "daha fazla sondaj yapılması" taahhüdünde bulunuldu.
İklim Eylem Takipçisi'nin (Climate Action Tracker) değerlendirmelerine göre, ne ABD ne de Çin, emisyonlarla mücadelede yeterli adımları atmıyor. Bu bağımsız bilimsel proje, Çin'in çabalarını "yetersiz" ve ABD'nin çabalarını ise "kritik derecede yetersiz" olarak derecelendiriyor.
Karbon Yutaklarının Durumu
İnsanlar, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtların daha az yakılması ve emisyona neden olan diğer faaliyetlerin sınırlandırılmasıyla atmosferdeki sera gazı miktarını doğrudan azaltabilir. Gezegenimiz bu konuda bir miktar yardımcı oluyor; karbon yutakları her yıl yayımlanan toplam CO2'nin yaklaşık yarısını emerek atmosferde kalmasını engelliyor.
Ancak rapor, bu karbon yutaklarının artık tehlikede olabileceği uyarısında bulunuyor. Gezegen ısındıkça, bilim insanları okyanus gibi karbon yutaklarının daha az CO2 emmesini bekliyor, çünkü gazlar sıcak sularda daha az çözünüyor. Bu durum, ısınmanın daha fazla ısınmaya yol açtığı bir pozitif geri besleme döngüsü olarak biliniyor.
WMO'dan kıdemli bilim görevlisi Oksana Tarasova, "Kara ve okyanus CO2 yutaklarının etkinliğinin azaldığına dair endişeler var. Bu durum, atmosferde kalan CO2 miktarını artıracak ve dolayısıyla küresel ısınmayı hızlandıracaktır" dedi. Tarasova, "Bu döngüleri anlamak için sera gazı izlemenin sürdürülebilir ve güçlendirilmiş bir şekilde devam etmesi kritik öneme sahip" diye ekledi.
