Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF), beslenmeyle ilişkili diyabeti resmi olarak Tip 5 diyabet olarak tanıdı. Bu yeni sınıflandırma, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bu karmaşık hastalığın anlaşılmasına ve tedavisinde önemli bir adım olarak görülüyor.
Diyabet, genel olarak kan şekeri seviyelerinin yükselmesiyle karakterize edilen bir grup metabolik hastalığı ifade eder. Ancak, bu durumun altında yatan nedenler ve gelişim mekanizmaları oldukça çeşitlidir. Bu nedenle, diyabetin farklı tiplerini anlamak, bireylere en uygun tedavi yöntemlerini belirlemek açısından kritik öneme sahiptir.
Tip 1 Diyabet
Vücudun bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin üreten hücrelere saldırması sonucu ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Genetik yatkınlık ve çevresel tetikleyicilerin (örneğin viral enfeksiyonlar) birleşimiyle oluştuğu düşünülmektedir. Diyet veya yaşam tarzı ile doğrudan ilişkili değildir. Tedavisinde ömür boyu insülin kullanımı zorunludur. Yeni kök hücre tedavileri umut vaat etse de henüz yaygın kullanıma sahip değildir.
Tip 2 Diyabet
En sık görülen diyabet türüdür ve genellikle obezite ve yüksek vücut kitle indeksi (VKİ) ile ilişkilidir. Ancak, genetik yatkınlığı olan normal kilolu kişilerde de görülebilir. Bazı etnik gruplar (örneğin Güney Asyalılar, Afrikalılar ve Karayipliler) daha yüksek risk altındadır. Tedavisinde insülin salınımını artıran veya insülin duyarlılığını iyileştiren ilaçlar kullanılır. Metformin, en yaygın kullanılan ilaçlardan biridir. Yaşam tarzı değişiklikleri ve düşük kalorili diyetler ile geri döndürülebilmesi mümkündür.
Gestasyonel Diyabet
Gebelik sırasında ortaya çıkan ve hormonal değişikliklerin insülin direncini artırmasıyla tetiklenen bir diyabet türüdür. Genellikle gebeliğin 24-28. haftaları arasında teşhis edilir. Aşırı kilo, ailede diyabet öyküsü ve daha önceki gebeliklerde iri bebek doğurma gibi risk faktörleri bulunur. Beslenme, egzersiz, ilaç veya insülin tedavisi ile yönetilebilir.
Daha Nadir Görülen Diyabet Tipleri
Genetik mutasyonlar, pankreasın hasar görmesi (örneğin pankreas kanseri veya pankreatit sonrası) veya ilaç kullanımı (steroidler gibi) gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkan en az dokuz farklı nadir diyabet alt tipi bulunmaktadır. Bunlar arasında erken yaşta ortaya çıkan neonatal diyabet, genç yaşta başlayan ve genetik değişikliklerle ilişkili MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young) ve kistik fibrozis ile ilişkili diyabet yer alır.
Tip 5 Diyabet: Yeni Bir Tanı
Yeni tanınan Tip 5 diyabet, erken yaşamdaki yetersiz beslenme ile ilişkilidir. Özellikle düşük gelirli ülkelerde daha yaygındır ve dünya genelinde yaklaşık 20-25 milyon kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir. Bu tip diyabeti olan bireylerde düşük vücut ağırlığı ve insülin eksikliği görülür. Ancak, insülin eksikliğinin nedeni bağışıklık sistemi değil, çocukluk döneminde pankreasın normal gelişimini destekleyecek yeterli besin alınamamasıdır. Düşük proteinli diyetlerin, gebelik veya ergenlik döneminde pankreas gelişimini olumsuz etkileyebileceği ve bunun da ilerleyen yaşlarda diyabet riskini artırabileceği araştırmalarla gösterilmiştir.
Diyabetin farklı tiplerini tanımak, hastalar için doğru tedavi yaklaşımını belirlemenin temelini oluşturur. Tip 5 diyabetin resmi olarak tanınması, hastalığın küresel düzeyde daha iyi anlaşılmasına ve özellikle düşük gelirli ülkelerdeki insanlara yönelik bakımın iyileştirilmesine katkı sağlayacaktır.
