Günümüzde protein tozları ve hazır protein içeceklerinin popülaritesi hızla artıyor. Küresel çapta bu ürünlerin satışları milyarlarca dolara ulaşırken, tüketiciler de günlük beslenme rutinlerinde bu protein kaynaklarına daha fazla yer veriyor.
Ancak, yakın zamanda yapılan bir bilimsel çalışma, bazı protein ürünlerinde tehlikeli seviyelerde kurşun, kadmiyum ve arsenik gibi ağır metaller bulunabileceğini ortaya koydu. Yüksek konsantrasyonlarda bu maddeler, ciddi ve iyi belgelenmiş sağlık riskleri taşıyor.
Her ne kadar bu tür maddelere sıfır maruz kalmak mümkün olmasa da, yapılan araştırmalar bazı ürünlerin servis başına endişe verici derecede yüksek miktarda ağır metal içerdiğini gösteriyor.
Çalışma Nasıl Yapıldı?
Yapılan bu yeni çalışma kapsamında, popüler markalara ait 23 farklı protein tozu ve hazır protein ürünü test edildi. Her üründen alınan üçer numune, bağımsız bir ticari laboratuvara gönderilerek analiz edildi.
Çalışmada, herhangi bir tek kaynaktan günlük 0.5 mikrogramdan fazla kurşun alımı, önerilen maksimum seviyelerin üzerinde kabul edildi. Bu değer, özellikle kansere veya gelişimsel zararlara neden olabilecek çeşitli maddeler için belirlenen öneri düzeylerinden hareketle oluşturuldu.
Bu değer, Gıda ve İlaç Dairesi'nin (FDA) ilaçlar ve takviyeler için kullandığı kurşun maruziyeti güvenlik standardından önemli ölçüde daha düşüktür. Bu fark, çalışmanın çok düşük maruz kalma hedefleri ile FDA'nın daha gerçekçi ancak uygulanabilir gereklilikleri arasındaki ayrımdan kaynaklanmaktadır.
FDA'ya göre, bir kişinin herhangi bir tek gıda takviyesi ürününden günlük tüketmesi gereken kurşun miktarı 5 mikrogramdır. Bu değer, yapılan çalışmada belirlenen sınırın 10 katıdır.
FDA'nın ayrıca, bir kişinin gıda, ilaç ve takviyelerden toplam günlük alabileceği güvenli kurşun miktarı için farklı bir standardı bulunmaktadır. Ara Değer (IRL) olarak adlandırılan bu seviye, farklı popülasyonlarda olumsuz sağlık etkileriyle ilişkili kan kurşun konsantrasyonlarına dayanmaktadır.
Üreme çağındaki kadınlar için bu düzey günde 8.8 mikrogram, çocuklar için ise 2.2 mikrogramdır. Diğer herkes için ise bu sınır günde 12.5 mikrogramdır. Herhangi bir gıda, ilaç ve gıda takviyesi, toplam günlük maruziyeti bu miktarın altında tutmak için katkıda bulunur.
Bulgular Neler Gösteriyor?
Yapılan testler sonucunda incelenen 23 üründen 16'sında, çalışma ekibinin güvenli kabul ettiği 0.5 mikrogramluk seviyenin üzerinde kurşun tespit edildi. Dört üründe ise, FDA'nın çocuklar için belirlediği günlük toplam kurşun alımı limitinin (2.2 mikrogram) üzerinde değerler bulundu. İki ürünün ise FDA'nın hamile kadınlar için güvenli kabul ettiği günlük toplam kurşun miktarının %72'sini ve %88'ini içerdiği görüldü.
Ayrıca, çalışmada incelenen ürünlerden ikisinde güvenli kabul edilen kadmiyum seviyesinin (4.1 mikrogram/gün) ve birinde ise önerilen arsenik seviyesinin (7 mikrogram/gün) üzerinde miktarlar bulunduğu saptandı. Bu değerler, FDA'nın tek bir üründen alınan kadmiyum (5 mikrogram/gün) ve arsenik (15 mikrogram/gün) için önerdiği maruz kalma sınırlarıyla oldukça uyumlu.
Çalışmanın dikkat çekici bir diğer bulgusu ise protein kaynağının önemi oldu. Bitkisel bazlı protein ürünlerinde, whey gibi süt proteinlerine kıyasla dokuz kat daha fazla kurşun bulunurken, hayvansal bazlı proteinlere göre ise iki kat daha fazla kurşun olduğu belirlendi.
Ağır Metaller Nereden Geliyor?
Kurşun ve diğer ağır metaller, Dünya'nın yüzeyinin altındaki erimiş kayaç olan magma'dan kaynaklanan volkanik kayalarda yüksek miktarlarda bulunur. Volkanik kayaçlar aşındığında, ağır metaller yerel toprağı ve su kaynaklarını kirletebilir.
Bunun yanı sıra, bazı bitkiler topraktan ağır metalleri toplama ve tüketicilerin aldığı kısımlara yerleştirme konusunda oldukça etkilidir. Fosil yakıtların yakılmasıyla da ağır metaller havaya salınır ve bu maddeler daha sonra toprağa ve suya yerleşir. Son olarak, bazı gübreler, herbisitler ve pestisitler de ağır metaller içerebilir ve bu da toprak ile yerel suyu kirletebilir.
Yüksek seviyelerde ağır metaller, bitkisel bazlı protein tozlarında, tarçın gibi baharatlarda, bitter çikolatada, havuç ve tatlı patates gibi kök sebzelerde, pirinçte, bezelye gibi baklagillerde ve birçok bitkisel takviyede bulunmuştur.
Tüketiciler Endişelenmeli mi? Ne Yapabilirler?
Günlük önerilen ağır metal dozlarının ara sıra aşılması, ciddi sağlık sorunlarına yol açma olasılığı düşüktür. Ancak, ağır metallere tekrarlanan ve yüksek düzeyde maruz kalmak zararlı olabilir. Kan dolaşımına birikmeleri durumunda, bu maddeler zihinsel işlevleri geciktirebilir veya bozabilir, sinirlere zarar verebilir, kemikleri yumuşatabilir ve kan basıncını yükseltebilir; bu da inme ve kalp krizi riskini artırır. Ağır metaller ayrıca kanser geliştirme riskini de artırabilir.
Yapılan çalışmada belirtilen tüm ürünlerdeki kurşun seviyelerinin, FDA tarafından belirlenen maksimum günlük maruz kalma seviyelerinin önemli ölçüde altında olduğunu belirtmek önemlidir.
Tüketiciler, genellikle bitkisel bazlı olanlara göre daha az ağır metal kirliliği taşıyan süt veya hayvansal bazlı protein kaynaklarını tercih ederek maruz kalmayı sınırlayabilirler. Ancak, çalışmadaki bazı bitkisel bazlı protein ürünlerinde yüksek seviyelerde ağır metal bulunmadığı da görülmüştür. Ağır metal seviyeleri çevrede geniş ölçüde değişiklik gösterebildiğinden, elde edilen sonuçlar belirli bir zamana ait bir kesit sunmaktadır.
Özellikle yüksek ağır metal içeriği gösteren protein ürünleri için, günlük tüketimi sınırlamak maruziyeti azaltabilir. Bazı çalışmalar, organik bitkisel bazlı ürünlerin genellikle geleneksel olarak yetiştirilenlere göre daha az ağır metal içerdiğini göstermektedir.
Son olarak, bu çalışma tek bir servis protein ürününde ağır metalleri ölçmüştür. Bu nedenle, belirli ürünler için bir servisin ne anlama geldiğini anlamak ve günlük tüketimi keskin bir şekilde artırmaktan kaçınmak faydalı olacaktır.
Genel olarak, farklı protein tozları ve hazır protein ürünleri arasındaki kurşun seviyelerindeki geniş farklılık, üreticilerin ürün testlerini ve iyi üretim uygulamalarını sıkılaştırması gerektiğini vurgulamaktadır.
