Peru'nun And Dağları eteklerinde, yüzyıllar önce büyük bir titizlikle oyulmuş binlerce gizemli delik, arkeologların dikkatini çekiyor. Uzun bir sırt boyunca uzanan bu yapı, 1933 yılında National Geographic Society tarafından yayınlanan hava fotoğraflarıyla dünya kamuoyunun gündemine gelmişti. O günden beri kim tarafından ve ne amaçla yapıldığı büyük bir sır perdesiyle örtülü olan bu yapıya dair önemli ipuçları gün yüzüne çıkıyor.
Sydney Üniversitesi'nden arkeolog Jacob Bongers liderliğindeki bir ekip tarafından yürütülen analizler, deliklerin içinde bulunan bitki materyallerinin, yapının başlangıçta bir pazar yeri olarak kullanılmış olabileceğini, daha sonra ise bir muhasebe sistemi işlevi gördüğünü gösteriyor.
Bongers, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, "Antik insanlar neden Peru'nun güneyindeki dağ eteklerine 5.000'den fazla delik açtı? Bunlar bahçe miydi? Suyu mu topluyorlardı? Tarımsal bir işlevi mi vardı? Neden burada olduklarını bilmiyoruz, ancak sitenin kullanımı hakkında önemli ipuçları veren ve yeni teorileri destekleyen umut verici veriler ürettik." ifadelerini kullandı.
İnsanlar genellikle ortada bir amaç olmadıkça büyük yapım işlerine girişmezler ve Monte Sierpe, muazzam bir peyzaj mühendisliği çalışmasıdır. Deliklerden oluşan uzun şerit, 1,5 kilometre uzunluğunda ve yaklaşık yedi ila sekiz delik genişliğindedir. Bazılarının kenarlarının taşlarla özenle güçlendirildiği, tortulardan oyulmuş yaklaşık 5.200 delikten oluşuyor. Bu, önemli bir planlama ve zaman gerektirmişti, bu da bariz soruları akla getiriyor: Kim ve neden? Önerilen açıklamalar bahçecilikten sis toplama sistemlerine kadar çeşitlilik gösteriyor.
Bongers ve meslektaşları, daha önceki çalışmaların bu alanın İnka tarafından bir vergilendirme sistemi olarak kullanıldığı yönündeki hipotezini genişletti. Arkeologlar, sitenin drone ile haritasını çıkardılar ve deliklerin içindeki tortu örneklerini analiz ederek, oraya ne tür materyallerin yerleştirilmiş olabileceğini ve ne kadar süre önce kullanıldığını belirlemeye çalıştılar.
İnka İmparatorluğu'nun bölgeye yaklaşık 1400 yılında yerleştiği düşünüldüğünde, bilim insanları Monte Sierpe'nin bir İnka sitesi olduğu varsayımıyla hareket ediyordu. Ancak, İnka kültürü oraya ilk yerleşen kültür değildi; bölgeye yayılmalarından önce Chincha kültürü yüzlerce yıldır orada yaşıyordu.
Deliklerden birinden alınan odun kömürü numunelerinin radyokarbon tarihlemesi, materyalin M.S. 1320 ile 1405 yılları arasına tarihlenmesi gerektiğini gösteriyor. Bu tarihleme, materyalin İnka'dan öncesine ait olduğunu düşündürüyor. Eğer durum buysa, Chincha kültürünün İnka'lar gelmeden çok önce bu alanı inşa edip kullandığı anlamına geliyor. Yüzeyde bulunan çanak çömlek parçaları da aynı zaman dilimini destekliyor.
Araştırmacılara göre en önemli keşif, deliklerin içeriği oldu. 19 delikten alınan tortuların mikrobotanik analizleri, mısır, kinoa, ıspanak, pancar, pazı gibi bitkileri içeren Amaranthaceae familyası, yulaf, buğday ve arpa gibi tahılları içeren Pooidae alt familyası ve kabakgillerden Cucurbita bitkilerine ait nişasta ve polen tanelerini ortaya çıkardı.
Bulunan diğer bitki materyalleri arasında sepet yapımında kullanılan saz ve söğüt türleri yer alıyordu. Bu sonuçlar toplu olarak, deliklerin bir zamanlar taşımada kullanılan sepetlerde saklanan gıda bitkilerini barındırdığını gösteriyor.
Bongers, "Bu çok ilgi çekici," diyerek, "Belki de bu, bir tür bit-pazarı gibi, İnka öncesi bir pazar yeriydi. Buradaki İspanyol öncesi nüfusun yaklaşık 100.000 kişi olduğunu biliyoruz. Belki de denizci tüccarlar ve lama kervanları gibi gezgin tüccarlar, çiftçiler ve balıkçılar gibi uzmanlarla birlikte mısır ve pamuk gibi yerel ürünleri takas etmek için site etrafında bir araya geliyorlardı." şeklinde konuştu.
Ancak, sitenin hava görüntüleri, yerden bakıldığında belirgin olmayan bir düzeni ortaya çıkardı. Delikler, araştırmacıların aynı And vadisinden çıkarılan İlkel İnka sayım cihazı olan khipu'nun düğümlü ip sistemine benzer şekilde düzenlendiğini belirtti. Bu durum, daha sonraki İnka'ların delikleri vergi toplama amacıyla yeniden düzenlediğini ve uygun vergilerin toplanmasını sağlamak için bir haraç kaydı olarak kullandıklarını düşündürüyor.
Bongers, "Temel olarak, bu delikleri insanları bir araya getiren bir tür sosyal teknoloji olarak görüyorum ve daha sonra İnka İmparatorluğu altında büyük ölçekli bir muhasebe sistemine dönüştü," dedi. "Hala pek çok soru var – neden bu anıt sadece burada görülüyor ve tüm Andlar'da değil? Monte Sierpe bir tür 'peyzaj khipu' muydu? – ancak bu gizemli alanı anlamaya yaklaşıyoruz. Bu çok heyecan verici."
Bir sonraki adım, daha fazla numune toplamak, daha fazla deliği tarihlemek ve bu büyüleyici bulguları doğrulamak ve üzerine inşa etmek için yerel khipu'ları incelemek üzere ikinci bir saha çalışması olacaktır.
Araştırma, Antiquity dergisinde yayımlandı.
