Evcil hayvan sahipleri olarak dostlarımızın kişiliklerindeki bireysel farklılıkların farkındayız. Ancak son araştırmalar, bazı hayvanların da tıpkı insanlarda olduğu gibi nöroçeşitlilik yaşayabileceği fikrini gündeme getiriyor. Uzmanlar, evrimsel süreçte hayvanları yanımıza alırken, nöroçeşitliliğe sahip davranışları da seçmiş olabileceğimizi öne sürüyor.
Nöroçeşitlilik, insanların davranışlarında ve beyinlerinin işleyişindeki farklılıkları ifade eder. Bu farklılıklar, beyindeki yapısal ve kimyasal değişimlerin bir sonucudur. Hayvanlara doğrudan tanı koymak mümkün olmasa da, genetik ve davranışsal incelemeler bazı türlerde, örneğin köpekler, fareler ve primatlarda nöroçeşitlilik belirtileri olabileceğini gösteriyor.
Köpeklerdeki dürtüsel davranışlar, serotonin ve dopamin gibi nörotransmitter seviyelerindeki düşüşlerle ilişkilendiriliyor. Bu nörotransmitterler, insanlarda da DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) ile ilişkilendirilen dürtüsellik ve odaklanma sorunlarında rol oynuyor.
Bilim insanları, otizm spektrum bozukluğunu anlamak için hayvan modelleri geliştiriyor. Örneğin, Shank3 geninde mutasyon taşıyan bazı beagle köpekleri, insanlardaki otizmle ilişkilendirilen sosyal etkileşim zorlukları ve insanlarla etkileşimde düşük istek gösterme eğiliminde. Bu köpeklerde, beyindeki dikkatle ilgili bölgelerde hücreler arası iletişimin azaldığı ve insanlarla nöral kuplajın (beyin aktivitesinin senkronize olması) daha düşük olduğu gözlemleniyor.
Bu durum, Shank3 mutasyonunun, köpekler ve insanlar arasındaki spontane sosyal etkileşimleri ve bağı sınırlayabileceği anlamına gelebilir. Ancak, bu davranışların biyolojik mi yoksa çevresel faktörlerden mi kaynaklandığını ayırt etmek karmaşık bir süreçtir.
İlginç bir şekilde, Shank3 mutasyonuna sahip köpeklere yapılan LSD uygulamasının, dikkatte artış ve insanlarla nöral kuplajda gelişme sağladığı gözlemlendi. Benzer şekilde, fareler ve insanlarda da LSD uygulamasının sosyal davranışları artırdığına dair bulgular mevcut. Bu tür araştırmalar, nöroçeşitli beyinlerin işleyişindeki farklılıkları anlamamıza yardımcı olabilir.
Hayvan modelleri, insanlarda nöroçeşitliliğin teşhis edilmesine de ışık tutabilir. Örneğin, köpeklerde DEHB benzeri davranışları daha objektif bir şekilde belirlemek için video analizi ve makine öğrenmesi gibi yöntemler deneniyor. Bu tür araştırmalar, insan teşhislerindeki öznelliği azaltmaya yönelik önemli adımlar olabilir.
Sonuç olarak, elde edilen kanıtlar, hayvanların da dünyayı farklı algılayıp tepki verebileceğini gösteriyor. Bu farklılıkların bir kısmı doğal kişilik özelliklerinden kaynaklanırken, bir kısmının da beyin yapısındaki ve kimyasındaki değişimlerden kaynaklandığı düşünülüyor. Nöroçeşitli hayvan dostlarımıza yönelik anlayışlı ve zenginleştirici yönetim ve eğitim yaklaşımları geliştirmek, onların yaşam kalitesini artırabilir.
