Pasifik Okyanusu'nun derinliklerinde, dört devasa tektonik plakanın çarpıştığı bir noktada, Dünya'nın kabuğunun parçalanmaya başladığına dair çarpıcı bulgular ortaya çıktı. Bilim insanları, bu karmaşık jeolojik sınırda yaptıkları detaylı analizler sonucunda, plakalardan birinin yırtılmak üzere olduğunu ve bunun da bir 'subdüksiyon bölgesi'nin yaşam döngüsünün bir parçası olabileceğini belirtiyor. Bu süreç, plakaların sonsuza dek birbirine itilmesini ve jeolojik tarihin silinmesini engelliyor.
Yer bilimci Brandon Shuck'ın belirttiğine göre, bir subdüksiyon bölgesinin başlaması, dik bir yokuşu tırmanmaya benzeyen devasa bir çaba gerektiriyor. Ancak bir kere hareket başladıktan sonra, durdurulması imkansız hale geliyor; adeta hızla yokuş aşağı koşan bir tren gibi. Bu sürecin sona ermesi ise ancak dramatik bir olayla, adeta bir 'tren kazası' ile mümkün olabiliyor.
Dünya'nın kabuğu, devasa kaya parçalarından oluşuyor ve bunlar yavaş hareket eden, yarı akışkan bir mantonun üzerinde yüzüyor. Bu plakaların serbestçe hareket etmesini engelleyen tek şey, birbirlerine sıkıca kilitlenmiş olmaları. Ancak yine de hareket devam ediyor. Plakalar birbirine sürtünüyor, ayrılıyor ve bazı yerlerde bir kenarı, 'subdüksiyon' adı verilen bir süreçle komşu plakanın altına dalıyor.
Bu üst üste binme bölgeleri, 'subdüksiyon bölgeleri' olarak biliniyor. Özellikle Kuzey Pasifik Okyanusu'nda, Vancouver Adası açıklarında oldukça karmaşık bir subdüksiyon bölgesi bulunuyor. Bu bölge, Explorer, Juan de Fuca, Pasifik ve Kuzey Amerika plakalarının kesiştiği Cascadia subdüksiyon bölgesi olarak adlandırılıyor. Burada Explorer ve Juan de Fuca plakaları, Kuzey Amerika plakasının altına doğru aktif olarak kayıyor.
Shuck ve ekibi, bir gemiyle yapılan sismik görüntüleme ve depremlerden yansıyan ses dalgaları gibi yöntemler kullanarak, Cascadia subdüksiyon bölgesinin kuzey ucunda, plakanın altındaki durumu inceledi. Analizler, deniz tabanının altında çok sayıda büyük fay hattı ve kırık olduğunu ortaya koydu. Özellikle Explorer plakasını aktif olarak kıran, 75 kilometre uzunluğunda devasa bir fay hattı tespit edildi. Bu parçalar henüz tam olarak ayrılmamış olsa da, ayrılmaya çok yakın görünüyor.
Shuck, bunun bir subdüksiyon bölgesinin 'ölüm anını' yakaladığımız ilk net görüntü olduğunu ifade ediyor. Plaka tek bir seferde kapanmak yerine, parça parça yırtılıyor ve daha küçük mikroplakalar ile yeni sınır çizgileri oluşturuyor. Yani büyük bir tren kazası yerine, trenin vagonlarının teker teker raydan çıktığı anı izliyor gibiyiz.
Bu durumun kanıtı, plakanın bazı bölgelerinin artık sismik olarak aktif olmaması, bazılarının ise aktif kalmasıyla görülüyor. Çünkü ayrılan parçalar artık ana subdüksiyon sistemine bağlı değil. Zamanla, ayrılan malzeme o kadar artacak ki, subdükte olan plakanın ağırlığı azaldığı için aşağıya doğru düşüşü yavaşlayacak.
Bu progresif bir yıkım süreci ve jeolojik kayıtlarda görülen, volkanik kayaçların yaşlarının sıralı olarak gençleşmesi veya yaşlanması gibi durumlarla da uyum sağlıyor. Bu durum, kademeli yırtılma sürecini yansıtıyor.
Bu önemli araştırma, Science Advances dergisinde yayımlandı.
