Son yıllarda küresel çapta orman yangınlarının sıklığı ve şiddeti artış gösteriyor. Özellikle sıcak hava dalgaları ve iklim değişikliğinin etkileriyle bu yangınlar daha yıkıcı hale geliyor. Yangınların doğrudan tahribatının yanı sıra, ortaya çıkan dumanın da insan sağlığı üzerinde ciddi etkileri bulunuyor.
Uzmanlar, orman yangını dumanının akciğerler, kalp ve beyin dahil olmak üzere vücudun birçok organı için zararlı olabileceğini belirtiyor. Ancak bu zararlı etkilerden korunmak için alınabilecek önlemler de mevcut.
Orman Yangını Dumanı Vücudu Nasıl Etkiler?
Yangın dumanı, yanan maddelerin kimyasal bileşimine bağlı olarak çok çeşitli zararlı maddeler içerir. Bu maddeler arasında en endişe verici olanlardan biri Partikül Madde 2.5 (PM2.5) olarak bilinen mikroskobik parçacıklardır. Bu parçacıklar 2.5 mikrometreden küçüktür; bu da bir insan saç telinin genişliğinin yaklaşık 28'de biri kadardır.
PM2.5 parçacıkları, burun, ağız ve gözlerin iç zarlarına yapışabilir. Kısa süreli maruz kalma durumunda bile gözlerde yanma, burun akıntısı veya öksürük gibi tahrişe bağlı semptomlara yol açabilir. Egzama gibi cilt rahatsızlıkları olan kişilerde de kısa süreli PM2.5 maruziyeti sonucu rahatsızlığın alevlenme olasılığı daha yüksektir.
Daha uzun süreli maruziyette ise bu küçük parçacıklar akciğerlere kadar inebilir ve kan dolaşımına geçerek vücuda ek zararlar verebilir. Örneğin, astım veya KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) gibi solunum yolu rahatsızlıklarını kötüleştirebilecek iltihaplanmayı tetikleyebilirler. Bu durum, dumana maruz kaldıktan hemen sonra veya bir-iki gün içinde ortaya çıkabilir.
Yapılan araştırmalar, PM2.5'in kan dolaşımı yoluyla kalbi de etkileyebileceğini göstermektedir. Yoğun orman yangını dumanına maruz kaldıktan sonraki 24 saat içinde kalp krizi ve koroner kalp hastalığı gibi durumlar için acil servis ziyaretlerinde artış görülebileceği belirtilmiştir.
PM2.5 ayrıca, merkezi sinir sisteminde iltihaplanmaya neden olarak ve nöronlar arasındaki iletişimi engelleyerek hafıza, dikkat ve öğrenme gibi bilişsel işlevleri de etkileyebilir. Üç yıllık bir süre boyunca orman yangını dumanına uzun vadeli maruziyetin, demans gelişme riskinde artışla ilişkili olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Ayrıca, iki haftadan uzun süren yoğun duman maruziyetinin anksiyete ve depresyon gibi çeşitli zihinsel sağlık semptomları bildirme olasılığını artırdığı gözlemlenmiştir.
Orman Yangını Dumanından Nasıl Korunulur?
Uzmanlara göre, orman yangını dumanından korunmanın ilk adımı, mümkün olduğunca maruziyetten kaçınmaktır. Tahliye bölgesindeyseniz bölgeyi terk etmek, evde pencereleri kapalı tutarak mümkün olduğunca içeride kalmak ve arabada seyahat ederken camları kapalı tutmak önemlidir. Evde ince partikülleri filtre edebilen hava temizleyicileri kullanmak da faydalı olabilir. Hava temizleyici yoksa, standart klimalar da bir miktar fayda sağlayabilir.
Altta yatan akciğer hastalığı olanlar veya bu tür hastalıklara sahip kişilere bakanlar, acil bir durumda ilaçsız kalmamak için gerekli ilaçların ellerinde bulunduğundan emin olmalıdır.
Hava kirliliği seviyelerinin yüksek olduğu günlerde egzersiz yapmak istiyorsanız, bunu spor salonu gibi kapalı alanlarda yapmak daha iyi olabilir. Herhangi bir nedenle dışarıda bulunmanız gerekiyorsa, yüz maskesi takmak kirletici maddelere maruz kalmanın sağlık üzerindeki riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Örneğin, N95 tipi solunum maskeleri doğru kullanıldığında PM2.5 maruziyetini azaltabilir. Maskenin yüze tam oturması bu noktada kritik öneme sahiptir.
