Teknoscope olarak, denizlerin en zeki canlılarından orkaların gizemli davranışlarını ele alıyoruz. Yeni bir araştırma, vahşi orkaların ara sıra insanlara yaklaşıp yiyecek ikram ettiğini ortaya koydu. Bilim insanları bu davranışın nedenini henüz tam olarak çözebilmiş değil.
“Katil balina” olarak da bilinen orkaların, insanlara balık, balina parçası, kuş, vatoz, deniz yosunu ve hatta kaplumbağa gibi avlarını bıraktığı düzinelerce vaka belgelendi. Bu karşılaşmaların hemen hepsinde, orkalar insanların kendilerine sunulan bu ikramla ne yapacağını gözlemlemiş, hatta bazen birden fazla kez yiyecek sunmaya çalışmışlar.
20 yılı aşkın bir süredir farklı orka popülasyonlarında belgelenen bu davranışın arkasındaki neden tam olarak bilinmiyor. Ancak yeni çalışma, orkaların kendi aralarında yiyecek paylaşma eğiliminde olduğunu belirtiyor. Araştırmacılar, bu davranışın orkalar için “öğrenilmiş kültürel bir davranışı pratik etme, keşfetme veya oyun oynama” fırsatları sağlayabileceğini ve potansiyel olarak insanlarla ilişki kurma amacı taşıyabileceğini öne sürüyor.
Bir uzman yaptığı açıklamada, “Orkalar genellikle birbirleriyle yiyecek paylaşır; bu, pro-sosyal bir faaliyettir ve birbirleriyle ilişki kurma biçimleridir. İnsanlarla da paylaşmaları, bizimle de ilişki kurmaya ilgi duyduklarını gösterebilir” dedi.
Ancak, bu davranış her ne kadar fedakârca görünse de, bilim insanları orkaların yaklaştıkları insanları manipüle etmeye çalıştığı olasılığını tamamen dışlayamıyor. Orkaların bu eylemlerle neyi başarmaya çalıştığı ise belirsizliğini koruyor. Çalışmaya dahil olmayan bağımsız bir araştırmacı, orkaların avlarını insanlarla paylaşma nedenleri için sunulan açıklamaların akla yatkın olduğunu ifade etti.
Araştırmacılar, aralarında Kaliforniya, Norveç ve Yeni Zelanda açıklarının da bulunduğu dünya genelinde 34 farklı paylaşım etkileşimini raporladı. Kendi deneyimlerinin yanı sıra, röportajlar ve kamera kayıtları yoluyla elde edilen veriler de çalışmaya dahil edildi. Sadece orkaların kendi inisiyatifleriyle insanlara yaklaştığı durumlar incelendi.
Çoğu vakada insanlar orkaların ikramını görmezden geldi. Bazı orkalar bunun üzerine sundukları yiyeceği geri alıp diğer orkalarla paylaştı ve hatta birkaç durumda tekrar insana sunmak için geri döndü. Üç durumda ise insanlar ikramı geri verdi ve orkalar bunu tekrar sundu.
Orkalar zeki ve sosyal canlılardır; karmaşık sosyal ritüellerle etkileşime girerler. Bu, orkaların insanlarla etkileşime girdiği ilk vaka da değil. Daha önce Avustralya'daki orka popülasyonlarının, yerli ve Avrupalı balina avcılarıyla birlikte avlandığı belgelenmişti. Ancak bu iş birliğine dayalı avlarda orkalar yiyecek elde ederken, yeni çalışmada net bir motivasyon olmaksızın yiyeceklerini veriyorlar.
Orkalar aynı zamanda inanılmaz derecede oyunbaz hayvanlardır ve bazen yiyecekleri veya çevrelerindeki diğer nesnelerle oynarlar. Örneğin, orkaların yemek yemeyi düşünmedikleri bebek yunusları fırlatıp öldürdüğü vakalar belgelenmiştir. Bazı orkaların İberya kıyısı açıklarında teknelere saldırma eğilimi de vardır ve bu davranışın da bir oyun bileşeni olduğu düşünülmektedir. Ancak araştırmacılar, yeni çalışmadaki orkaların sundukları yiyeceklerle genellikle oynamadığını tespit etti.
Farklı orka popülasyonlarının insan diline benzer kendi lehçeleri vardır ve hatta ölü somon balıklarını kafalarına takmak gibi kendi özgün “modaları” bile geliştirebilirler. Yeni belgelenen bu davranış belirli bir popülasyona veya konuma özgü değildi, ancak araştırmacılar bu durumun yalnızca yüzeye yakın avlanan ve avlarını paylaşan orkaları içerdiğini buldu. Bu durum, davranışın kökenini açıklamaya yardımcı olabilir.
Çalışmada belgelenen tüm orkalar, balinalar gibi hava soluyan hayvanların yanı sıra genellikle yüzeye yakın bulunan balıkları da yiyen 'genelci' avcılardı. Vakaların hiçbiri, insanlara çok aşina olsalar bile, sadece derinlerde balıkla beslenen orkaları içermedi. Bir uzman, çalışmanın bu yönünün hem büyüleyici hem de mantıklı olduğunu belirtti.
“Somon ve diğer balıklar genellikle tek başına avlanır, iş birliğiyle değil,” diyen uzman ekledi. “Deniz memelilerini, köpekbalıklarını ve diğer daha büyük avları avlayan orkalar, yakaladıkları büyük avları sürülerinde çok daha sık paylaşırlar, bu sadece etrafta bol miktarda yiyecek olduğu için değil.”
