Okyanusta öyle bir canlı var ki, bir zamanların en korkulan yırtıcısı olarak bilinen beyaz köpekbalıklarının bile yüreğine korku salıyor. Güney Afrika kıyılarında, bir çift katil balina (orkin), beyaz köpekbalıklarını öylesine amansızca avlıyor ki, bu köpekbalıkları kendi beslenme alanlarından kaçmak zorunda kalmış durumda.
Şimdi ise, ilk kez Meksika kıyılarında, tamamen farklı bir katil balina sürüsünün beyaz köpekbalıklarını avladığı gözlemlendi. Üstelik avlanma stratejileri akıl almaz derecede zekice.
Katil balinalar, son derece besleyici ve yağlı karaciğerleri nedeniyle köpekbalıklarını çok değerli buluyor. Daha önce balina köpekbalıklarını avladığı bilinen Moctezuma sürüsündeki katil balinalar, köpekbalıklarını tamamen etkisiz hale getirdikten sonra, lezzetli karaciğerlerini birer lokma gibi yiyip bitiriyor.
Bilim insanı Erick Higuera Rivas'a göre, “Elasmobranch (köpekbalıkları ve vatozlar) tüketen katil balinaların, istedikleri takdirde bir beyaz köpekbalığını nerede bulurlarsa avlayabileceklerine inanıyorum. Bu davranış, katil balinaların ileri düzey zekasının, stratejik düşünme yeteneklerinin ve karmaşık sosyal öğrenmelerinin bir kanıtı niteliğinde, çünkü avlanma teknikleri nesilden nesile sürüleri içinde aktarılıyor.”
Beyaz köpekbalıkları, ters çevrildiklerinde sergiledikleri tuhaf bir davranışla bilinen birçok hayvan arasında yer alıyor: Tamamen gevşeyip uysallaşıyorlar. Bu duruma 'tonik hareketsizlik' deniyor. Bazı türlerde, örneğin keseli sıçanlarda, bu 'ölü taklidi' yapmak olarak biliniyor ve avcılardan gizlenmek için bir strateji olarak kullanılıyor. Ancak köpekbalıklarının neden böyle davrandığı henüz bilinmiyor.
Higuera ve meslektaşları bir süredir Moctezuma adında bir erkek liderliğindeki, elasmobranchlara özel bir beslenme biçimi geliştirdiği anlaşılan bir katil balina sürüsünü inceliyor. Bu grup, köpekbalıkları ve vatozları içeren kıkırdaklı balık sınıfını kapsıyor.
Katil balinalar teknik olarak tek bir tür olmalarına rağmen, ekotipler olarak bilinen gruplar arasında farklılıklar bulunuyor. Bu farklılıklar, ince fiziksel özelliklerin yanı sıra beslenme stratejilerini de içerebiliyor. Bazıları somon gibi balıkları yemeye uzmanlaşırken, bazıları fokları tercih edebiliyor veya balinaları av hedefi olarak belirleyebiliyor.
Meksika Körfezi'ndeki Moctezuma sürüsünü de içeren katil balinalara henüz belirli bir ekotip atanmamış olsa da, fırsatçı genel avcılar olarak kabul ediliyorlar ve mevcut olanı avlayıp yiyorlar. Bu nedenle, bir alt grubun uzmanlaşmaya başlaması oldukça ilginç bir durum.
Meksika Körfezi'ndeki katil balinalar üzerindeki araştırmaları sırasında bilim insanları, bir grup katil balinanın iki kez beyaz köpekbalığı avladığını gözlemlemekle kalmadı, aynı zamanda bu avları hem hava drone kameraları hem de su altı kameralarıyla canlı ayrıntılarla filme almayı başardılar.
Sonuçlar, köpekbalıklarının zayıf noktası olan tonik hareketsizlikten yararlanan, düşünülmüş ve koordine bir strateji ortaya koyuyor. Her iki durumda da, beş yetişkin katil balinadan oluşan bir grubun, genç bir beyaz köpekbalığını hedef aldığı ve onu ters çevirmek için birlikte çalıştığı görüldü.
Rivas, “Bu geçici durum, köpekbalığını savunmasız bırakarak katil balinaların besleyici karaciğerini çıkarmasına ve muhtemelen diğer organları da tüketmesine, ardından leşin geri kalanını terk etmesine olanak tanıyor.” diyor.
İlk av 2020 Ağustos ayında gerçekleşti ve iki köpekbalığı öldürüldü. İkinci av ise 2022 Ağustos ayında meydana geldi. Bu zamanlama, avların mevsimsel bir unsur taşıyabileceğini ve muhtemelen köpekbalığı yavrularının üreme dönemiyle ilgili olabileceğini gösteriyor. Her iki durumda da katil balinalar, köpekbalığının geri kalanını yemeden karaciğeri alarak avdan ayrıldı.
Bunun nedeni, beyaz köpekbalıklarının karaciğerlerinin devasa ve besin dolu olması. Bu organ, köpekbalıklarının uzun göç yolculuklarında onları besleyen yağ ve mineralleri depolayan bir depo görevi görüyor; bu da aç bir katil balina için zengin bir ödül demek. Her iki avda da katil balinalar, yavrular da dahil olmak üzere karaciğeri sürü içinde paylaştılar.
Genç köpekbalıklarını avlama konusuna gelince, araştırmacılar bu uygulamanın avcı katil balinaların yaralanma riskini en aza indirme stratejisinin bir parçası olabileceğine inanıyor.
Kaliforniya Devlet Üniversitesi'nden deniz ekolojisti Salvador Jorgensen, “Yetişkin beyaz köpekbalıkları avcı katil balinalara hızla tepki vererek mevsimlik toplanma alanlarını tamamen terk ediyor ve aylarca geri dönmüyorlar. Ancak bu genç beyaz köpekbalıkları katil balinalara karşı bilgisiz olabilir. Beyaz köpekbalığı avcı tepkilerinin içgüdüsel mi yoksa öğrenilmiş mi olduğunu henüz bilmiyoruz.” diyor.
1990'lardan bu yana, katil balinaların balina köpekbalıkları da dahil olmak üzere elasmobranch avladığına dair birçok gözlem bulunuyor.
Ancak şu ana kadar Moctezuma sürüsü, elasmobranchlara bu kadar güçlü bir odaklanmaya sahip olduğu bilinen tek sürü.
Ekip, daha fazla araştırmanın, katil balinaların Meksika Körfezi'nde düzenli olarak beyaz köpekbalıklarını avlayıp avlamadığını ve bu saldırıların ne sıklıkla meydana geldiğini belirlemeye odaklanması gerektiğini öne sürüyor.
Meksika'daki Deniz Bilimleri Disiplinlerarası Merkezi'nden deniz biyoloğu Francesca Pancaldi, “Bu bölgedeki katil balinaların olağanüstü beslenme davranışları hakkında bilgi üretmek, ana kritik yaşam alanlarının nerede olduğunu anlamamıza yardımcı olacak, böylece korunan alanlar oluşturabilir ve insan etkisini azaltmak için yönetim planları uygulayabiliriz.” diyor.
Araştırma, Frontiers in Marine Science dergisinde yayınlandı.
