Obezite ve diyabet tedavisinde çığır açan Ozempic, Wegovy ve Mounjaro gibi ilaçlar (semaglutide ve tirzepatide olarak da bilinen etken maddelere sahip), dünya genelinde bu hastalıkların yönetimini önemli ölçüde değiştirmiştir. Bu ilaçlar, insan vücudunda tokluk hissi veren ve iştahı kontrol eden GLP-1 hormonunu taklit ederek hem kilo kaybına yardımcı olmakta hem de kan şekeri seviyelerini düzenlemektedir.
Ancak bugün yayınlanan iki yeni bilimsel çalışma, bu ilaçları kullanan kişilerde ciddi göz rahatsızlıkları ve görme kaybı riskinin küçük de olsa arttığını gösteriyor.
Hangi Göz Hasarları Meydana Gelebilir?
NAION (non-arteritik anterior iskemik optik nöropati), gözün optik sinirine giden kan akışının aniden azalması veya tıkanması sonucu ortaya çıkan nadir ama ciddi bir göz durumudur. Halk arasında "göz felci" olarak da adlandırılır. NAION'un kesin nedeni henüz tam olarak bilinmemekle birlikte, diyabet hastalarının bu duruma yakalanma riskinin daha yüksek olduğu belirtiliyor.
Diğer göz hastalıklarının aksine, NAION ani ve ağrısız görme kaybına neden olur. Hastalar genellikle uyandıklarında tek gözlerinde görme kaybı fark ederler. Görme kaybı genellikle birkaç hafta içinde kötüleşir ve ardından dengelenir. Görme yeteneğinde iyileşme oranı değişkendir, ancak hastaların yaklaşık %70'inde herhangi bir düzelme görülmez.
Önceki Araştırmalar Ne Gösterdi?
2024 yılında yapılan bir önceki çalışma, diyabet için semaglutid reçete edilen katılımcıların NAION geliştirme olasılığının dört kat daha fazla olduğunu ortaya koymuştu. Kilo kaybı için bu ilaçları kullananlarda ise risk neredeyse sekiz kat daha yüksekti. Avrupa İlaç Ajansı da daha önce semaglutid içeren ilaçlar için NAION'u "çok nadir" bir yan etki olarak tanımlamış ve ürün etiketlerinde bu riskin belirtilmesini zorunlu kılmıştı.
Son araştırmalar ise bu riskin ilk düşünüldüğünden daha düşük olabileceğini öne sürüyor. NAION'un yanı sıra, GLP-1 ilaçlarının diyabetik göz hastalığını (diabetik retinopati) kötüleştirebileceğine dair de kanıtlar bulunuyor. Yüksek kan şekeri seviyelerinin retinadaki ince kan damarlarına zarar vermesiyle ortaya çıkan bu durum, görme kaybına yol açabilir. Hızlı kan şekeri düşüşlerinin de hassas retina damarlarını bozarak kanamaya neden olabileceği belirtiliyor.
Yeni Çalışmalar Ne Diyor?
Yeni yayınlanan iki çalışmada, Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan tip 2 diyabet hastaları iki yıl boyunca incelendi. Çalışmalar, 159.000 ile 185.000 kişinin tıbbi kayıtlarını kapsadı.
Bir çalışma, semaglutid veya tirzepatid kullanımının NAION geliştirme riskini daha önceki tahminlerden daha mütevazı bir şekilde artırdığını buldu. Bu ilaçları kullanan 159.000 tip 2 diyabet hastasından %0,04'ünde (35 kişi) NAION gelişirken, karşılaştırma grubunda bu oran %0,02 (19 kişi) olarak saptandı. Araştırmacılar ayrıca "diğer optik sinir bozuklukları" riskinde de bir artış tespit ettiler, ancak kullanılan tıbbi kayıt kodları spesifik olmadığından bu bozuklukların türü net olarak belirlenemedi.
Buna karşılık, ikinci çalışma GLP-1 ilaçlarını kullananlarda NAION riskinde herhangi bir artış bulmadı. Ancak, bu çalışmada GLP-1 ilaçları reçete edilen hastalarda diyabetik retinopati gelişme oranında küçük bir artış gözlemlendi. Yine de genel olarak, GLP-1 ilaçlarını kullanan katılımcıların, diyabetik retinopati ile ilişkili görmeyi tehdit eden komplikasyonları daha az yaşadığı ve diğer diyabet ilaçlarını kullananlara kıyasla daha az invaziv göz tedavisine ihtiyaç duyduğu belirtildi.
GLP-1 ilaçlarının göz komplikasyonlarına nasıl yol açabileceğini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuluyor. Semaglutidin ve diyabetik göz hastalığı üzerindeki uzun vadeli etkilerini inceleyen beş yıllık bir klinik çalışma devam ediyor ve bu çalışma gelecekte gözle ilgili riskler hakkında daha fazla bilgi sağlayacaktır.
GLP-1 İlaçları Kullananlar İçin Anlamı Ne?
NAION ciddi bir durum olsa da, obezite ve diyabet tedavisindeki faydalarıyla bu riski dengelemek gerekiyor. Bu ilaçların kilo kaybı, kalp krizi riskini azaltma ve yaşam süresini uzatma gibi faydaları göz ardı edilmemeli. Önemli olan, bilinçli kararlar almak ve risk seviyelerini doğru değerlendirmektir.
Uyku apnesi, yüksek tansiyon ve diyabet gibi birden fazla NAION risk faktörüne sahip kişilerin, bu ilaçlara başlamadan önce doktorlarıyla detaylı bir değerlendirme yapmaları önemlidir. "Crowded" (sıkışık) optik sinir başı da NAION için bir risk faktörüdür; bu durumda optik sinir başındaki kan damarları birbirine çok yakındır. Bu anatomik özelliğe sahip kişilerin de GLP-1 ilaçlarına başlamadan önce dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir.
NAION aniden ortaya çıkabilse de, düzenli göz muayeneleri hala büyük önem taşımaktadır. Bu muayeneler, diyabetik retinopati gibi ilaçlarla ilişkili diğer göz problemlerini tespit edebilir ve "crowded" optik sinir başı gibi risk faktörlerini belirleyebilir. GLP-1 ilaçları kullandığınızı göz doktorunuza veya optometristinize bildirmek, göz sağlığınızın daha yakından takip edilmesini sağlayacaktır.
Kalp sağlığını iyileştirmenin, NAION riskini azaltmaya yardımcı olabileceğine dair de çalışmalar bulunuyor. Yüksek tansiyon, diyabet ve kolesterolün iyi yönetilmesi, optik siniri besleyen ince kan damarlarının sağlığını koruyarak bu riski azaltabilir. Kalp rahatsızlığı olan hastaların ilaç tedavilerine daha iyi uyum sağlamalarının, NAION riskini azalttığı da gösterilmiştir.
Doktorlar, reçete yazma kararlarında NAION risklerini tartışmalı ve diyabetik göz hastalığı takibi için göz sağlığı uzmanlarıyla birlikte çalışmalıdır. Hastalara ani görme kaybı durumunda derhal tıbbi yardım almaları ve düzenli göz muayenelerinin önemi konusunda net talimatlar verilmelidir. Uyku apnesi ve diğer kalp rahatsızlıklarının agresif tedavisi de NAION riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak şimdilik, GLP-1 ilaçlarının gözleri nasıl etkileyebileceğini anlamak için daha fazla araştırmaya devam edilmesi gerekmektedir.
