Hollanda hükümetinin Çin'e ait çip üreticisi Nexperia'nın kontrolünü ele geçirme kararının ardında sadece teknoloji transferini önleme amacı değil, aynı zamanda şirketin CEO'sunun Nexperia fonlarını kendi özel çıkarları için kullandığına dair ciddi mali endişelerin de yattığı ortaya çıktı. Hollanda gazetesi NRC'nin yayımladığı mahkeme kayıtları, bu iddiaları gündeme taşıdı.
Gazetenin ulaştığı bilgilere göre, Nexperia'nın ana şirketi Wingtech'in Çinli CEO'su Zhang Xuezheng, kendi özel fabrikası WingSkySemi'ye 200 milyon doların üzerinde bir sipariş vermesi için Nexperia'yı zorladı. Oysa bu siparişin, şirketin kendi üretim ihtiyaçları için gereken miktardan çok daha fazla olduğu belirtiliyor.
İddialara göre, Nexperia yöneticileri bu duruma karşı çıksa da şirket hesaplarına erişimleri engellendi. Hatta Xuezheng'in bu konuda şikayette bulunan finans yetkilileri ve hukuk müşavirini görevden aldığı da iddia ediliyor. Bu gelişmeler üzerine yönetim kurulu üyelerinin Hollanda Ekonomi Bakanlığı ile iletişime geçtiği ve bakanlığın müdahale ederek Xuezheng'i görevden alıp şirketin kontrolünü yeniden sağladığı belirtildi.
Bu durum, Hollanda hükümetinin Hollanda ve Avrupa Birliği'nden belirli teknolojilerin kaybını engelleme çabasının ötesinde, daha karmaşık bir tablo çiziyor. Ayrıca, ABD'nin de bu sürece dahil olduğuna dair raporlar bulunuyor. Mahkeme belgelerinin, ABD'li yetkililerin şirketin sahipliği konusunda Hollanda hükümetine baskı uyguladığını gösterdiği ve bir ABD'li yetkilinin, şirketin CEO'sunun hala aynı Çinli sahibi olmasının sorunlu olduğunu belirttiği öne sürülüyor.
Görünen o ki, bu durumun arkasında çeşitli faktörler yer alıyor. Ancak olayın fitilini ateşleyen unsurun, CEO'nun kişisel hırsı olduğu düşünülüyor. Xuezheng'in Avrupalı yetkilileri zor durumda bırakması ve ardından Pekin'den yardım talep etmesi, meselenin siyasi boyutunu da genişletti.
Tüm bu gelişmeler, küresel gelişmiş silikon tedarik zincirlerindeki mevcut kutuplaşmanın da bir yansıması olarak görülüyor. Daha önce ABD yönetiminin Çin'e gelişmiş yapay zeka işlemci teknolojilerinin erişimi ve satışı konusunda gösterdiği ilgi dikkat çekmişti. Bu yeni durum, Çin'in çeşitli amaçlar için çiplere erişimini daha da kısıtlama yönünde atılmış bir adım olarak değerlendirilebilir.
Dünya genelindeki ülkeler kendi yerli çip tedarik zincirlerini kurmaya ve yapay zeka teknolojilerine erişim sağlamaya çalışırken, en yeni yarı iletkenlere erişim (ve hatta görünen o ki eski tasarımlara bile) stratejik ve ekonomik önem kazanmış durumda. Çin ile Tayvan arasındaki (dünyanın en gelişmiş yarı iletkenlerinin %90'ının üretildiği yer) olası bir gelecekteki çatışma potansiyeli de tüm bu çabaların üzerinde bir gölge gibi duruyor.
Bu alanda uzmanlaşmış bir araştırma firması yöneticisi, tüm hükümetlerin karmaşık tedarik zincirlerinden rahatsız olduğunu ve bu varlıkların kendi kontrolüne geri dönmesini istediğini belirtiyor.
Bu silikon ticaret savaşında ilk adımı kimin attığı tam olarak net olmasa da, Çin'in de bu sürecin önemli bir parçası olduğu görülüyor. Hollanda hükümetinin Nexperia'yı devralmasından sadece birkaç gün sonra Çin, Nexperia'nın Çin'deki tesislerinin ürünlerini ihraç etmesini yasakladı. Nexperia yönetimi bu karara itiraz etse de, sonuç alması beklenmiyor.
Çin ayrıca, ABD'li büyük şirketler Nvidia ve Qualcomm'a yönelik antitröst soruşturmaları başlatarak, ekim sonunda ABD Başkanı Trump ile yapılması beklenen potansiyel ticaret görüşmeleri öncesinde gücünü pekiştirmeye çalışıyor.
