Yaklaşık 600 yıl önce Yeni Zelanda topraklarında yaşamış ve nesli tükenmiş olan devasa, uçamayan kuş moa, biyoteknoloji şirketi Colossal Biosciences'ın 'nesli tükenenleri geri getirme' hedefleri listesindeki yeni tür oldu.
Colossal, bilim insanlarının ve yerel halktan ortaklarının, Güney Adası dev moasını (Dinornis robustus) genetik mühendisliği yoluyla önümüzdeki 10 yıl içinde 'geri getireceğini' duyurdu. D. robustus, 3.6 metreye kadar boyuyla bilinen dokuz moa türünün en büyüğüydü ve tüm moa türlerinin insan avcılığı nedeniyle neslinin tükendiği düşünülüyor.
Şirket, sosyal medya paylaşımında, "Kuş dinozorları geri getiriyoruz" açıklamasını yaptı.
Colossal, daha önce 10.000 yıldan fazla bir süre önce nesli tükenen Buz Devri yırtıcısı olan dire kurdu (Aenocyon dirus) da geri getirdiğini iddia etmişti. Ancak Nisan ayında yapılan bu açıklama, birçok uzmandan eleştiri almıştı. Uzmanlar, bu hayvanların sadece gri kurtlar olduğunu ve birkaç seçilmiş dire kurt özelliğine sahip olduğunu belirtmişti. Colossal ayrıca mamut, dodo ve tilasin (Tasmanya kaplanı olarak da bilinen kurt benzeri bir yaratık) gibi türleri de 'diriltmeyi' planlıyor ancak bu projeler de benzer şekilde tartışmalarla çevrili.
Konuyla ilgili bir omurgalı paleontolog, "Şu anda pek çok türün nesli tükenirken, gelecekte bir hayvanı yeniden üretebilmek mümkün olsa bile bunun kabul edilebilir görülmesi yanlış" yorumunu yaptı.
Colossal'ın yeni duyurusu, araştırmacılar tarafından derhal eleştiriyle karşılandı. Uzmanlar, şirketin yaratacağı kuşun aslında bir moa değil, moa benzeri özelliklere sahip bir hibrit olacağını kabul etmemesini kınadı.
Yeni Zelanda'daki bir zooloji profesörü, "Nesli tükenmiş bir türü, özellikle yüzlerce yıldır ekolojik ve evrimsel bağlamından yoksun olan bir türü gerçekten geri getirebilecek mevcut bir genetik mühendisliği yolu bulunmuyor" dedi ve ekledi: "Herhangi bir sonuç, binlerce yıllık adaptasyon ve değişimle yaratılmış eşsiz bir hazine olan moa olamaz ve olmayacaktır."
Dire kurt duyurusunun ardından, Colossal'ın baş bilim insanı, hayvanların aslında "20 genetik düzenlemeye sahip gri kurtlar" olduğunu ve "eskiden yaşamış bir türle tamamen aynı olan bir şeyi geri getirmenin mümkün olmadığını" açıklamıştı. Bu bilim insanı ayrıca Colossal'ın bu gerçekleri asla saklamaya çalışmadığını savunmuştu. Ancak şirket sözcüsü, daha önce dire kurdu geri getirdiklerine dair ilk iddialarını yinelemişti.
Moa duyurusunda ise Colossal'ın baş bilim insanı, "moayı hayata geri getireceklerini" belirtirken, şirketin kurucu ortağı ve CEO'su da bilim insanlarının "onu ekosisteme geri döndüreceğini" ifade etti.
Bir zooloji profesörü, "Colossal Biosciences'ın dire kurt neslini geri getirme projesini, genetik olarak modifiye edilmiş bir gri kurt kullanarak ekolojik bir ikame yaratmak olarak yeniden tanımlamasına rağmen, son basın bültenlerinde Yeni Zelanda moası için umabileceğimiz en iyi şeyin ekolojik bir ikame olduğu konusunda hiçbir ipucu yok" dedi.
Dev moayı yeniden yaratmak için bilim insanları, kalan dokuz türün kemiklerinden DNA çıkaracak ve bunu yaşayan kuşların DNA'sıyla karşılaştıracak. Araştırmacılar daha sonra moaların belirli genetik özelliklerini belirleyebilecek ve bu değişiklikleri moaların en yakın yaşayan akrabaları olan emu veya tinamu genomunda yapacaklar.
Bir omurgalı paleontolog, "Tinamu ve emuların moa DNA'sını hizalamak için şablon olarak kullanılması mantıklı" diyerek, "DNA üzerinde yapılan birçok çalışma, tinamuların moanın kardeş türü olduğunu göstermiştir. Emu da oldukça yakın bir akraba" yorumunda bulundu.
Genetik olarak modifiye edilmiş tinamu veya emu hücreleri, bu iki kuştan birinin taşıyıcı annesine yerleştirilecek ve gelişmeye bırakılacak. Duyuruya göre, yeni doğan kuşlar doğaya salınmayacak veya bir hayvanat bahçesinde tutulmayacak; bu da kuşların yaşamlarını çitlerle çevrili bir doğa rezervinde sürdüreceğini gösteriyor.
Kuşların kaçması durumunda insanlara tehlike oluşturmayacağını belirten paleontolog, "Moalar insanları bir tehdit olarak görmezler, belki kucaklamaya çalışmadığınız sürece. Eğer korkutursanız, tekme yiyebilir ve büyük olasılıkla kötü bir şekilde yaralanabilirsiniz" dedi.
Colossal, moanın yeniden canlandırılmasının tehlike altındaki kuşlar için faydalar sağlayacağını belirtiyor; örneğin, yapay yumurtaların geliştirilmesine katkıda bulunabileceği ve bunun da tehlike altındaki türlerin korunmasına yardımcı olabileceği düşünülüyor.
Bir omurgalı paleontolog, "Nesli tükenenleri geri getirme yolunda şüphesiz büyük bilgi ilerlemeleri olacak" dedi ve ekledi: "Hedef hayvanların DNA'sı hakkında eşi benzeri görülmemiş bilgiler edineceğiz ve moa gibi nesli tükenmiş gruplar için bu, evrimleri, ilişkileri vb. hakkında potansiyel olarak çok ilginç olacak."
Ancak sadece görünüşte nesli tükenmiş türlere benzeyen bir hayvan yaratmanın "doğrudan Frankenstein'dan fırlamış gibi" olduğunu belirten bir koruma ekolojisi profesörü, bu projelere eleştirel bir bakış açısı getirdi.
