Neanderthallerin gizemli sonu, bilim dünyasında uzun süredir devam eden hararetli tartışmaların merkezinde yer alıyor. Onların varlığı ve neden ortadan kaybolduklarına dair net cevaplara hala ulaşabilmiş değiliz.
Son dönemde ortaya çıkan yeni bir çalışma, bu konuya bambaşka bir perspektif getiriyor. Yapılan araştırma, Neanderthallerin soyunun tükenmesinde astrofiziksel nedenlerin etkili olabileceğini öne sürüyor.
Uzay plazmaları ve Güneş Sistemi üzerine çalışan bir uzay fizikçisinin liderliğinde yürütülen bu araştırmaya göre, yaklaşık 41.000 yıl önce Dünya'nın manyetik kutuplarında meydana gelen ve 'Laschamp Olayı' olarak bilinen bir değişim, Neanderthallerin yok oluşuna katkıda bulunmuş olabilir.
Çalışma, bu olay sırasında Dünya'nın manyetik alanının aşırı derecede zayıflamasının, kozmik ve ultraviyole radyasyonun gezegene daha fazla nüfuz etmesine yol açtığını iddia ediyor. Bu durumun, Neanderthallerin dayanamadığı daha agresif çevresel koşullar yarattığı ve kendi türümüz olan Homo sapiens'e hayatta kalma avantajı sağladığı düşünülüyor.
Homo Sapiens'in Avantajı mı?
Hipoteze göre, Homo sapiens, bu zorlu koşullarda daha sıkı giysiler, güneşe karşı koruyucu özelliklere sahip olduğu düşünülen aşıboyası (oker) kullanımı ve mağaralara sığınma gibi adaptasyonları sayesinde Neanderthallere göre daha avantajlıydı. İlginçtir ki, mağaralar birçok durumda hem Neanderthaller hem de Homo sapiens tarafından ortaklaşa kullanılıyordu.
Bu hipotez, o döneme ait Dünya'nın jeo-uzamsal sisteminin yenilikçi üç boyutlu modellerine dayanması açısından dikkat çekici. Ancak, tek bir değişkene dayalı olarak karmaşık olguları açıklamaya çalışan birçok hipotezde olduğu gibi, bu teorinin kapsamı ve dayandığı bazı varsayımların daha yakından incelenmesi gerekiyor.
Sıkı Giysiler ve Dikiş İğneleri Tartışması
Bu hipotezin dayanaklarından biri, Neanderthallerin sıkı giysiler giymediği ve bu nedenle güneş radyasyonunun zararlı etkilerine daha fazla maruz kaldığı yönündeki varsayım.
Evet, dikiş iğneleri kesin olarak Neanderthallerle ilişkilendirilmemiştir. Avrasya'da belgelenen ilk iğneler yaklaşık 50.000 yıl öncesine ait Denisovalılar veya Homo sapiens popülasyonlarıyla ilişkilendirilirken, Batı Avrupa'da ancak yaklaşık 23.000 yıl önce ortaya çıkmıştır. Ancak bu, Neanderthallerin giysi giymediği anlamına gelmez.
Nitekim, aşırı soğuk dönemlerde yaşayan (örneğin yaklaşık 39.600 yıl önce meydana gelen Heinrich 4 olayı gibi) Homo sapiens'lerin de dikiş iğneleri yoktu, ancak giysiler, hatta muhtemelen çadırlar ve ayakkabılar yapacak teknolojiye sahiptiler.
Arkeolojik kayıtlarda, Neanderthallerin deriyi işlediğine dair bol miktarda kanıt bulunmaktadır. Örneğin kazıyıcılar ve derinin tabaklanmasıyla ilişkilendirilen diğer aletlerin sistematik kullanımı gözlemlenmiştir.
Ayrıca, kürk veya giysi kullanımının çok daha eski kökenleri vardır. Genetik çalışmalar, insanların en az 200.000 yıl önce zaten giysi giydiğini göstermiştir.
Dahası, Avrupa gibi yaşadıkları soğuk ortamlarda, bir tür vücut koruması olmadan hayatta kalmak mümkün değildi. İğneleri olmasa bile, hayvan derilerini vücuda uyarlamak için bağlama veya kemik parçacıkları gibi alternatif sistemler kullanmaları oldukça olasıdır. İğnelerin olmaması, işlevsel giysilerin olmadığı anlamına gelmemelidir.
Tarih Öncesi Güneş Kremi
Çalışma ayrıca, Homo sapiens tarafından kullanılan ve güneş radyasyonuna karşı koruma sağladığı belirtilen aşıboyası (oker) kullanımını da vurguluyor.
Okerin ultraviyole (UV) ışınlarına karşı belirli engelleme kapasitelerini göstermek için deneyler yapılmış olsa da, oker kullanımı yalnızca tek bir gruba özgü değildir. Aksine, aynı dönemde Afrika, Yakın Doğu ve İber Yarımadası'nda, farklı insan soyları arasında pigment kullanımına dair kanıtlar bulunmuştur.
Neanderthal bağlamlarında oker kullanımına dair kanıtlar, Avrupa'da ve Levant'ta 100.000 yıldan daha eskiye dayanmaktadır. Kullanımının birden fazla amacı olabilir: sembolik, tedavi edici, kozmetik, iyileştirici ve hatta böcek kovucu.
Özellikle iki türün binlerce yıl boyunca aynı alanları ve teknolojileri paylaştığı düşünülürse, koruyucu amaçlarla kullanımının yalnızca Homo sapiens'e özgü olduğunu iddia etmek için sağlam gerekçeler yoktur. Güneş kremi olarak kullanıldığından da emin olamayız.
Sapiens Sayıca Üstündü
Belki de en önemli faktörlerden biri, popülasyon büyüklüğündeki belirgin farklılıktı. Neanderthallerin sayısı daha azdı ve bu da onların, sayıca çok daha fazla olan Homo sapiens popülasyonları tarafından özümsenmesine yol açtı.
Bu özümseme, mevcut insan popülasyonlarının DNA'sında da görülmektedir. Bu durum, Neanderthallerin soyunun tamamen tükenmek yerine, evrimsel sürece 'katıldığını' göstermektedir.
Teknoloji de bir rol oynamış olabilir; bildiğimiz kadarıyla, Neanderthaller uzaktan avlanma silahları kullanmıyordu.
Avlanma faaliyetleriyle ilişkili fırlatılabilen silahların (önce taştan, sonra sert hayvan materyallerinden) icadı ve kullanımı, Homo sapiens'e özgü bir yenilik gibi görünmektedir. Bu gelişme, onlara açık ortamlarda adaptif bir avantaj ve farklı avları ve ortamları daha iyi değerlendirme kapasitesi sağlamış olabilir.
Bilimsel Kanıt Eksikliği
Neanderthal 'yok oluşunu' Laschamp Olayı sırasında artan güneş radyasyonuna adapte olamamalarına bağlamak, hala hararetli bir tartışma konusu olan bir olguyu aşırı basitleştirmektir.
Basitçe söylemek gerekirse, arkeolojik kayıtlar yeni hipotezi desteklememektedir. Bu jeomanyetik olayla çakışan ani bir demografik çöküşe veya diğer insan veya hayvan türleri üzerinde yaygın bir felaket etkisine dair kanıt bulunmamaktadır.
Ayrıca, eğer güneş radyasyonu bu kadar belirleyici bir faktör olsaydı, sıkı giysi giymeyen veya mağaralarda yaşamayan Homo sapiens popülasyonları arasında da (örneğin Afrika'nın sıcak bölgelerindekiler) yüksek ölüm oranı beklenirdi. Bildiğimiz kadarıyla böyle bir durum yaşanmadı.
Neanderthallerin ortadan kaybolmasını açıklamaya çalışırken, arkeolojik, paleoantropolojik ve genetik kanıtların birden fazla çizgisini bir araya getirmek hayati önem taşımaktadır.
Bu insanlar, kendi teknolojik beceriksizliklerinin veya başa çıkamadıkları düşmanca bir çevrenin kurbanı değillerdi. Onlar, 300.000 yıldan fazla bir süre boyunca birçok iklim değişikliğinden – yaklaşık 120.000 yıl önce meydana gelen Blake olayı gibi diğer jeomanyetik değişimler dahil – sağ çıkmış, adaptif ve kültürel olarak karmaşık bir türdü. Sofistike aletler geliştirdiler, geniş toprakları kontrol ettiler ve bizimle on yıllardır sanıldığından çok daha fazla ortak özelliğe sahiptiler.
Peki, Dünya'nın manyetik kutuplarındaki tersine dönüş Neanderthalleri yok etti mi? Cevap: Muhtemelen hayır.
