Amerika Birleşik Devletleri'nde Beyaz Saray tarafından açıklanan 2026 mali yılı taslak bütçe önerisi, Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) için endişe verici kesintiler içeriyor. "İnce Bütçe" olarak adlandırılan bu plan, ajansın genel bütçesinde %24 oranında bir azalma öngörüyor. Uzmanlar, bunun Amerikan tarihindeki en büyük tek seferlik NASA bütçe kesintisi olabileceği ve ajans üzerinde yıkıcı etkiler yaratabileceği konusunda uyarıyor.
Bilim insanları ve uzay meraklıları tarafından desteklenen bağımsız kuruluşlar, taslak bütçenin özellikle NASA'nın bilim programlarına ayrılan kaynaklarda %47 gibi ciddi bir kesinti önerdiğini belirtiyor. Bu durumun, halihazırda milyarlarca dolarlık yatırımla yürütülen pek çok önemli görevin sonlandırılmasına yol açabileceği ifade ediliyor.
Önerilen kesintilerden etkilenecek projeler arasında Kızıl Gezegen'den örnek getirmeyi hedefleyen ve yıllardır Perseverance gezgini tarafından toplanan Mars Örnek Getirme programı yer alıyor. Uzmanlar, bu örneklerin gerçek bilimsel potansiyellerine ulaşabilmesi için laboratuvar analizlerinin şart olduğunu vurguluyor.
Ayrıca, çevre dostu uçak teknolojilerine yönelik "yeşil havacılık" harcamaları ve Dünya bilimi projelerinde de büyük azalmalar öngörülüyor.
Ay'ın yörüngesine kurulması planlanan ve Dünya'da bazı önemli üretim aşamaları tamamlanmış olan Lunar Gateway uzay istasyonu projesinin iptali de taslak bütçede yer alıyor. Ay yolculukları kapsamında Artemis programı ile kullanılan Space Launch System (SLS) roketi ve Orion kapsülünün ise üçüncü uçuşlarından sonra emekliye ayrılması önerisi de dikkat çekiyor. Şu ana kadar bir kez birlikte uçan bu ikilinin, öneri kabul edilirse sadece iki görevi daha kalacak.
Önerilen bütçe kesintileri, sadece NASA ile sınırlı değil. Benzer şekilde Ulusal Bilim Vakfı ve Enerji Bakanlığı Bilim Ofisi bütçelerinde de önemli azalmalar öngörülüyor. Bilim insanları, bu kesintilerin temel bilimsel araştırmalara yapılan Amerikan yatırımında tarihi bir düşüşe neden olacağını belirtiyor.
Uzay programlarının önemini savunan kuruluşlar, taslak bütçe önerisinin, ülkenin uzay keşif ve liderliği hedefleriyle çeliştiğini savunuyor. Açıklanan kesintilerin, özel sektör tarafından desteklenmeyecek geniş bir araştırma alanını baltalayacağı ve yıllarca süren araştırma çabalarının boşa gitmesine yol açacağı endişesi dile getiriliyor.
Taslak bütçenin öne çıkan diğer noktaları arasında, insanlı uzay keşfi bütçesine 650 milyon dolarlık bir artış yapılması yer alıyor ki bu, fonlaması artan tek alan. Ayrıca, Çin'den önce Ay'a dönme ve Mars'a insan gönderme niyetine vurgu yapılıyor. Taslak bütçede, "düşük öncelikli iklim izleme uyduları" için fonun kesilmesi ve "özel sektör araştırma ve geliştirmesine daha uygun" projelerin ölçeklendirilmesi veya ortadan kaldırılması gibi maddeler de bulunuyor.
Keskin bütçe kesintilerinin, ajansın verimliliğini artırmayacağı, aksine kaos yaratacağı, vergi mükelleflerinin yatırımını boşa harcayacağı ve Amerikan uzay liderliğini zayıflatacağı yönünde ciddi uyarılar yapılıyor. Kongre'ye, bu yıkıcı öneriyi reddetme ve dengeli bir ulusal uzay programı izleme çağrısı yapılıyor.
