Bilim kurgu filmlerinin unutulmaz robot karakterleri C-3PO ve R2-D2'nun Luke Skywalker'a eşlik ettiği gibi, NASA'nın Ay'a yapacağı bir sonraki insanlı görevde de astronotlara bir robot arkadaşlık edecek. Bu kez sahne, Artemis programının ikinci Ay inişi olacak ve astronotlara eşlik edecek robotun adı MAPP.
Uzay ajansı NASA, Lunar Outpost firmasının Gelişmiş Mobil Otonom Keşif Platformu'nu (MAPP) Ay yüzeyinde astronotlarla birlikte görev yapacak ilk robotik araç olarak seçti. MAPP'in görevleri filmlerdeki robotlar kadar karmaşık olmasa da, dört tekerlekli otonom araç, astronotların çevrelerini daha iyi anlamalarına yardımcı olacak. Robot üzerindeki bilimsel sensörler, Ay yüzeyindeki plazma davranışını ve tozun etkileşimlerini inceleyecek.
NASA Bilim Yönetici Vekili Nicky Fox, yaptığı açıklamada, "Apollo dönemi bize Dünya'dan ne kadar uzaklaşırsak, diğer gezegenlerde insan yaşamını korumak ve sürdürmek için bilime o kadar bağımlı olduğumuzu öğretti. Bu bilimsel sensörleri Ay yüzeyinde, bizim deneme alanımızda konuşlandırarak, Ay'a dönüş yolculuğumuza başlarken uzay araçlarımızın ve insan kaşiflerimizin sağlık ve güvenliğini sağlamak için insanlığın gezegenlerarası hayatta kalma rehberini oluşturmada dünyaya öncülük ediyoruz." dedi.
Lunar Outpost'un kurucusu ve CEO'su Justin Cyrus ise, "Apollo görevleri bize Ay yüzeyindeki tozun yarattığı zorlukları gösterdi ve NASA'nın Artemis planları, uzayda sürdürülebilir bir insan varlığı oluşturmanın kritik bir adımı olarak çözümler bulmayı hedefliyor. Bu, Lunar Outpost'un yedinci sözleşmeli görevi olacak ve bize birden fazla görev profili için bir platform olarak hizmet etme ve astronotların Ay'da araştırma yapmalarına yardımcı olmak için hareketlilik ve robotik sağlama yeteneğimizi gösteriyor." ifadelerini kullandı.
Ay Tozunun Tehlikeleri ve Çözümler
NASA'nın Ay'a yapacağı bir sonraki görev olan Artemis II, 2026'da dört astronotu Ay çevresinde uçuracak ve Orion uzay aracının bir "deneme sürüşü" olarak Dünya'ya döndürecek. Ardından, 2028'de hedeflenen Artemis III görevi ile, Apollo 17 komutanı Gene Cernan'ın 50 yıldan uzun bir süre önce Ay'a bıraktığı son ayak izinden bu yana ilk kez insan ayağı Ay yüzeyine inecek.
Artemis IV görevi ise Artemis programının ikinci Ay inişi olacak ve Artemis III'te Ay'ın güney kutbunda öğrenilen bilgiler üzerine inşa edilecek.
NASA'nın Artemis IV bilimsel yüklerinin duyurusunda, "Apollo 17 görevi sırasında Ay yüzeyine yaptığı yolculuğun ardından astronot Gene Cernan, Ay tozunun uzun süreli Ay keşifleri için yarattığı zorluğu kabul etti. Ay tozu temas ettiği her şeye yapışır ve çok aşındırıcıdır." ifadelerine yer verildi.
Bu doğrultuda, güneş enerjisiyle çalışan MAPP, Colorado Üniversitesi Boulder'daki Atmosfer ve Uzay Fiziği Laboratuvarı (LASP) tarafından yürütülen iki bölümlü bir araştırma olan DUSTER (Toz ve Plazma Çevresi Gözlemcisi) projesini destekleyecek. Otonom aracın ekipmanları arasında, Ay yüzeyinden havalanan toz parçacıklarının yükünü, hızını, boyutunu ve akışını ölçecek olan Elektrostatik Toz Analizörü (EDA) ve plazma sondajı kullanarak Ay yüzeyinin üzerindeki ortalama elektron yoğunluğunu karakterize edecek olan RElaxation SOunder ve differenTial VoltagE (RESOLVE) cihazı yer alacak.
Merkezi Florida Üniversitesi ve Kaliforniya Üniversitesi Berkeley kampüsü, DUSTER tarafından alınan ölçümleri yorumlamak için LASP ile işbirliği yaptı. İlk üniversite, Ay'dan insanlı iniş sistemi (HLS) kalkışı sırasında oluşan toz kalıntılarını inceleyecek, ikincisi ise yukarı akış plazma koşullarını analiz edecek.
Ay tozu, temas ettiği hemen hemen her şeye yapışarak ekipman ve uzay giysileri için risk oluşturuyor. Ayrıca, elektrik üretme yeteneklerini azaltarak güneş panellerini engelleyebilir ve termal radyatörlerin aşırı ısınmasına neden olabilir. Toz, solunduğu takdirde astronotların sağlığını da tehlikeye atabilir.
DUSTER'ın baş araştırmacısı ve LASP'ta kıdemli araştırmacı Xu Wang, Colorado Üniversitesi'nden yaptığı açıklamada, "Astronotların güvenliğini ve keşif ekipmanlarının çalışmasını sağlamak için Ay'ın güney kutbundaki toz ve plazma ortamının tam bir resmini ve zaman ve konuma göre nasıl değiştiğini geliştirmemiz gerekiyor. Bu ortamı inceleyerek, uzun vadeli, sürdürülebilir insan keşiflerini mümkün kılacak azaltma stratejilerine ve yöntemlerine rehberlik edecek kritik bilgiler elde ediyoruz." dedi.
Ay Yolculuğu Başlıyor
Fare benzeri bir robota daha çok benzeyen MAPP, Artemis IV astronotlarıyla birlikte Ay yüzeyine indiğinde Ay'da yeni olmayacak. Her şey planlandığı gibi giderse, bu, Lunar Outpost'un Ay'a ulaşan üçüncü tekerlekli platformu olacak.
Colorado merkezli şirketin ilk MAPP görevi olan "Lunar Voyage 1" (Ay Yolculuğu 1), bu yıl mart ayında Ay'a ulaşmış ancak Ay'a iniş aracı iniş sırasında devrildiği için "garajında" mahsur kalmıştı. Hareket edememesine rağmen Lunar Outpost, LV1 MAPP'in Ay yüzeyinden ve yolculuk sırasında veri toplayabildiğini ve robotun sürüşe hazır olduğunu doğruladığını belirtti.
Lunar Voyage 2 (LV2) MAPP, NASA'nın Ticari Ay Hizmetleri Programı (CLPS) kapsamında Intuitive Machines'ın IM-3 göreviyle 2026'da fırlatılması hedefleniyor. LV3 roketi ticari bir görev için rezerve edildi, ardından on yılın sonuna kadar "Roo-ver" adlı Avustralya Uzay Ajansı'nın ilk amiral gemisi görevi ve NASA'nın Artemis programına katkısı olacak.
Lunar Outpost daha önce NASA'nın Gateway Ay yörünge platformu için geliştirilen yaşam destek sistemine dayalı bir çevresel izleme sistemi konuşlandırdı ve Mars'ta oksijen üretme deneyini başarıyla gerçekleştiren MOXIE'yi (Mars Oksijen Yerinde Kaynak Kullanımı Deneyi) inşa etti.
MAPP, kendisinden önceki bilim kurgu robotlarıyla olan benzerliklerini popüler kültürde de sürdürdü. Ağustos ayında Lego ve Lunar Outpost, Lego Technic Lunar Outpost Ay Rover Uzay Aracı adlı bir işbirliği yaparak, bir MAPP minyatürü de dahil olmak üzere üç rover inşa edilebilen bir yapı taşı seti piyasaya sürdü.
