NASA'nın bütçe süreci, yeni mali yılın 1 Ekim'de başlamasıyla birlikte önümüzdeki haftalarda nasıl şekilleneceğine dair pek çok soruyu beraberinde getiriyor. Yönetimin mevcut veya geliştirme aşamasındaki birçok bilim görevini sonlandırma arayışında olduğu biliniyor. Kongre bu görevlerin devam etmesi yönünde sinyal verse de, onaylanmış bir bütçe olmadan Beyaz Saray'ın bazı operasyonları durdurma planları mevcut.
Bu hafta, Temsilciler Meclisi Bütçe Komitesi'nin Çarşamba sabahı Ticaret, Adalet ve Bilim bütçe tasarısını görüşmesiyle bazı belirsizliklerin giderilmesi bekleniyor. Ancak 1 Ekim'e kadar bir bütçenin (olası görünmüyor), devam eden bir kararnamenin veya hükümetin kapanıp kapanmayacağı konusunda büyük bir belirsizlik sürüyor.
Arka planda, NASA'nın Artemis Programı ve özellikle Uzay Fırlatma Sistemi (SLS) roketinin geleceği hakkında da görüşmeler devam ediyor.
Fırlatma Başına 4 Milyar Dolar Fazla
Başlangıçtan itibaren, Trump yönetiminin maliyetli ve tek kullanımlık roketi iptal etme eğiliminde olduğu biliniyor. Bazı yetkililer roketi hemen sonlandırmak istese de, Beyaz Saray nihayetinde Artemis III görevinden sonra iptali hedefledi. Bu, ABD'ye Çin'den önce Ay'a insan indirme ve ardından mümkün olan en kısa sürede daha uygun maliyetli bir Ay programına geçiş yapma şansı verme açısından stratejik bir hamle olarak değerlendirildi.
Ancak Kongre, özellikle Teksas Senatörü Ted Cruz, bu fikre sıcak bakmadı. Cruz, ek finansman yoluyla, Artemis IV ve V görevlerinin SLS roketiyle gerçekleştirileceğini ve ek görevlerin de vaat edildiğini güvence altına aldı.
Mayıs ayında yayımlanan ve Artemis III'ten sonra SLS roketinin sonlandırılmasını öngören bütçe teklifinin ardından Beyaz Saray sessizliğini korusa da, bu durum geçen hafta değişti. Geçici NASA Yöneticisi Sean Duffy, bir podcast yayınında konuya değindi.
Duffy, bu açıklamalarda SLS roketinin maliyetli olduğunu ve etrafında şekillenen bir Ay programının birkaç bayrak ve ayak izi görevinden fazlası için sürdürülemeyeceğini açıkça belirtti. Bunun yerine, ajansın ticari alternatiflerden (SpaceX ve Blue Origin tarafından geliştirilen) yararlanması gerektiğini vurguladı.
Peki bu bir çıkmaz mı? Muhtemelen değil. Kaynaklara göre Beyaz Saray ve Kongre'nin bu durumu nasıl ele alacakları konusunda birbirlerinden çok da uzak olmadıkları görülüyor. Çözüm, SLS roketinin bir kısmının şimdi iptal edilmesi, ancak tamamının değil.
Anlaşmaya Varalım
Cruz'un ek finansman teklifindeki dil, NASA'nın Artemis IV ve V görevleri için Uzay Fırlatma Sistemi'ni tedarik etmesi ve işletmesi gerektiğini belirtiyor, ancak aracın konfigürasyonunu spesifik olarak tanımlamıyor. NASA, Artemis IV ile birlikte roketin Keşif Üst Aşaması (Exploration Upper Stage) adı verilen yeni bir ikinci aşama ile yükseltilmesini planlıyordu.
Ancak bu yükseltme şimdiden NASA'ya milyarlarca dolara mal oldu ve orijinal maliyetini fazlasıyla aşan (şu anda 2,7 milyar dolar olarak tahmin edilen) ve yıllarca gecikmiş bir fırlatma kulesinin inşasını gerektirdi. Bu nedenle, Temsilciler Meclisi Bütçe Tasarısı, uzay ajansından Keşif Üst Aşaması'na alternatifleri değerlendirmesini talep ediyor.
Bu alternatiflerden biri, Birleşik Fırlatma İttifakı (United Launch Alliance) tarafından üretilen ve zaten uçuşta kendini kanıtlamış Centaur V üst aşamasıdır. Başka bir seçenek ise Blue Origin'in şu anda New Glenn roketi üzerinde kullandığı üst aşamanın "kısa" bir versiyonudur. Kaynaklar, Blue Origin'in SLS roketinin kaputuna sığabilecek şekilde modifiye edilmiş bir aşama üzerinde çalışmalara başladığını gösteriyor. Bu daha küçük aşama, Centaur V gibi, NASA'nın Florida'daki mevcut fırlatma kulesini kullanarak SLS roketini fırlatmaya devam etmesini sağlayacaktır.
Keşif Üst Aşaması ve ikinci fırlatma kulesinin iptaliyle, NASA yıllık 1 milyar dolardan fazla tasarruf edebilir. Bu tasarruf, hem kısa hem de uzun vadede Artemis programının başarısını sağlamak için diğer yönlere aktarılabilir. Bu, Trump yönetimine Artemis'i daha uygun maliyetli hale getirme konusunda istediği açıklamaları yapma imkanı tanırken, Kongre'nin sevdiği SLS roketini birkaç görev daha uçurmasına olanak tanır.
Son olarak, bu durum, SpaceX ve Blue Origin'in Starship ve New Glenn roketlerini düzenli olarak uçurmayı başarıp başaramayacağını ve NASA'nın kısmen ticarileştirilmiş bir SLS roketinin maliyetini düşürüp düşüremeyeceğini görmeye zaman kazandıracaktır. O noktada NASA'nın derin uzay programının ve kullanması gereken roketlerin geleceği daha netleşmiş olacaktır.
