Teknoloji devi Microsoft, kişisel bilgisayar devrimini başlatan kodlardan birini, Bill Gates'in 1978'de yazdığı 6502 BASIC'in kaynak kodunu açık kaynak olarak yayımladı. Bu tarihi adım, bilgisayar meraklıları ve yazılımcılar için adeta bir zaman kapsülü niteliğinde.
Microsoft, 6502 BASIC 1.1 sürümünün tüm kaynak kodunu paylaştı. Bu yorumlayıcı, o dönemde Commodore PET, VIC-20, Commodore 64 ve Apple II gibi ikonik bilgisayarların temelini oluşturan adaptasyonlara güç veriyordu. Şirket, 6.955 satırlık bu assembler dilindeki kodu MIT lisansı altında GitHub'da erişime açtı. Bu sayede dileyen herkes, bu kodları özgürce kullanabilir, değiştirebilir ve dağıtabilir.
Bill Gates'in 2010 yılındaki bir blog yorumunda belirttiği üzere, 6502 BASIC'i Rick Weiland ile birlikte kendisi yazmış ve hatta 'WAIT' komutunu da eklemiş.
1970'lerin sonları ve 1980'lerin başlarında milyonlarca insan için Microsoft BASIC'in farklı sürümleri, programlama ile ilk tanışma noktası oldu. Kullanıcılar, ekranda durmadan tekrar eden metinler oluşturmak için basit komutlar yazabiliyor, bu da onlara bilgisayarı doğrudan kontrol etme hissini veriyordu. Yorumlayıcı, insan dilindeki bu komutları işlemcinin anlayabileceği talimatlara dönüştürüyordu.
Sadece 6.955 satır assembler kodundan oluşan Microsoft'un 6502 kodu, işlemciyle neredeyse doğrudan iletişim kuruyordu. O dönemde RAM'in kilobayt başına yüzlerce dolar olduğu düşünüldüğünde, Microsoft BASIC'in sınırlı bellekte dikkate değer bir işlevsellik sunması büyük bir başarıydı.
Kişisel bilgisayar pazarının ilk yıllarında maliyet en önemli faktördü. Bu BASIC'i çalıştıran MOS 6502 işlemcisi yaklaşık 25 dolarken, rakipleri benzer çipler için 200 dolar talep ediyordu. Tasarımcı Chuck Peddle, 6502'yi bilgisayarları kitlelere ulaştırmak amacıyla özel olarak geliştirdi ve üreticiler bu çipin varyasyonlarını Atari 2600, Nintendo Entertainment System ve milyonlarca Commodore bilgisayarda kullandı.
Kaçırılan Fırsat
1977'de Commodore, Microsoft'un 6502 BASIC'ini 25.000 dolarlık tek seferlik bir ücretle lisansladı. Jack Tramiel'in şirketi, bu yazılımı sınırsız makinede kullanma hakkını elde etti. Başlangıçta önemli bir meblağ gibi görünse de, Commodore bu BASIC ile milyonlarca bilgisayar sattı. Microsoft, sonraki ürünlerinde uyguladığı gibi birim başına lisans ücreti müzakere etseydi, bu anlaşmadan on milyonlarca dolarlık gelir elde edebilirdi.
Microsoft'un yayımladığı 1.1 sürümü, 1978'de Commodore mühendisi John Feagans ve Bill Gates'in birlikte geliştirdiği hata düzeltmelerini içeriyor. Kodda bellek yönetimi iyileştirmeleri bulunuyor ve bu sürüm Commodore PET'te 'BASIC V2' olarak yer aldı.
Microsoft'un yayımladığı kaynak ağacı, dönemin farklı sistemleri için koşullu derleme desteğini de içeriyor. Geliştiriciler, derleme sırasında farklı seçenekleri değiştirerek Apple II (Apelsoft BASIC olarak bilinen), Ohio Scientific bilgisayarlar ve KIM-1 tek kartlı bilgisayar için aynı kod tabanından sürümler oluşturabiliyordu.
Eski Kod Neden Hala Önemli?
Günümüz bilgisayarları bu 1978 tarihli assembler kodunu doğrudan çalıştıramasa da, emülatörler ve FPGA uygulamaları bu yazılımı öğrenme ve deneme amaçlı olarak hayatta tutuyor. Kod, programcıların sınırlı kaynaklardan en fazla işlevselliği nasıl çıkardığını gösteriyor; bu dersler, geliştiricilerin akıllı saatlerden uzay araçlarına kadar her şeyi optimize etmek için hala geçerli.
Resmi olarak yayımlanan bu tür kodlar, doğru belgeler ve tarihi yazılımları inceleme izni olmadan, gelecek nesillerin erken bilgisayarların nasıl çalıştığını detaylı bir şekilde anlama yeteneğini kaybetme riski taşıdığı için önemlidir. Bu durum, o makinelerle doğrudan deneyimi olmayan tarihçilerin bu kültürel öğeleri daha geniş bir bağlama oturtma becerisini kısıtlayacaktır.
Ancak, bu resmi sürümün, retrobilgisayar meraklılarının yıllardır gayri resmi yollarla inceledikleri kodlara yönelik bir lisans sağladığını belirtmekte fayda var. Microsoft BASIC'in evrimini kapsamlı bir şekilde belgeleyen araştırmacı Michael Steil, daha önce orijinal ROM yongalarının tam kopyalarını üretebilen derleme ortamları yeniden yapılandırmıştı. Kodu cc65 gibi modern assembler'lara taşıyan çalışmaları sayesinde araştırmacılar artık bu temel yazılımı mevcut sistemlerde derleyip inceleyebiliyor.
Microsoft, son yıllarda GW-BASIC (6502 sürümünden türetilmiş ve IBM PC'nin ROM'unda yer almıştı), MS-DOS 4.0 ve 1975 tarihli orijinal Altair BASIC gibi diğer tarihi yazılımları da kademeli olarak açık kaynak olarak yayımladı. CEO Satya Nadella yönetimindeki şirketin açık kaynağa yönelimi, CEO Steve Ballmer'ın Linux'u 'kanser' ve 'komünizm' olarak nitelediği 1990'lar ve 2000'lerin başlarındaki açık kaynağa karşı sert tutumuyla keskin bir tezat oluşturuyor.
Teknoloji sektörü nadiren durağanlaşır, Microsoft da öyle. Bir zamanlar açık kaynakla mücadele eden şirket, 2018'de satın aldığı GitHub üzerinde dünyanın en büyük açık kaynak deposuna ev sahipliği yapıyor. Hatta Microsoft'un 6502 BASIC için oluşturduğu GitHub deposu, eski koda bir gönderme olarak akıllıca bir tarihi dokunuş içeriyor: Git zaman damgaları, 27 Temmuz 1978'den kalan commit'leri gösteriyor.
