Bilim insanları, laboratuvar ortamında yedek dişler yetiştirme konusunda önemli bir adım daha attı. Bu gelişme, mevcut dolgu ve implant gibi dental prosedürlere ağrısız ve daha doğal alternatiflerin kapısını aralayabilir.
Araştırmacılar, hücrelerin vücutta olduğu gibi birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan özel bir materyal geliştirdi. Bu materyal sayesinde hücrelerin diş hücrelerine dönüşmesi mümkün hale geliyor.
Bu süreç, hastanın kendi hücrelerinden laboratuvarda diş yetiştirilmesine olanak tanıyor. Gelecekte hasar görmüş veya enfekte olmuş dişlerin, dolgu ve diğer mevcut yöntemlerle onarılmak yerine, gerçek dişlerle değiştirilmesi mümkün olabilir.
İnsanlar genellikle hayatları boyunca iki set diş çıkarır: Yaklaşık 6 aylıkken çıkmaya başlayan 20 civarında süt dişi ve yaklaşık 6 yaşından itibaren yerini almaya başlayan 32 kalıcı diş. Köpek balıkları veya timsahlar gibi bazı hayvanlar eksik dişlerini sürekli olarak yenileyebilirken, insanlar bu iki setle sınırlıdır. Bunun nedeni, sürekli diş çıkarabilen hayvanların, yeni dişler büyütmelerini sağlayan diş kök hücrelerini kaybetmemeleridir. İnsanlar ise kalıcı dişler çıktıktan sonra bu aktif rejeneratif hücreleri koruyamaz.
Dişlerimiz hasar gördüğünde, diş hekimleri çürükleri dolgu ile onarır veya eksik dişleri yapay diş implantlarıyla değiştirir. Ancak bu çözümler kendini onaramaz ve zamanla yenilenmesi gerekebilir.
Mevcut yöntemlerin dezavantajları üzerinde duran araştırmacılar, dolguların zamanla diş yapısını zayıflatabileceğini, sınırlı bir ömrü olduğunu ve daha fazla çürüğe veya hassasiyete yol açabileceğini belirtiyor. Öte yandan, diş implantları genellikle birden fazla randevu gerektiren invaziv cerrahidir ve çevresindeki dişlere ve diş etlerine enfeksiyon veya hasar riski taşıyabilir.
Araştırmacılar, her iki çözümün de yapay olduğunu ve doğal diş fonksiyonunu tam olarak geri getirmediğini, potansiyel olarak uzun vadeli komplikasyonlara yol açabileceğini ifade ediyor.
Uzun süredir laboratuvar ortamında diş yetiştirme süreci üzerinde çalışan bilim insanları, dişlerin vücut içinde nasıl büyüdüğünü taklit etmeyi amaçlıyor. Dişler, embriyonik gelişimin erken dönemlerinde kök hücrelerden büyümeye başlar; farklı türdeki embriyonik dokulardan gelen kök hücreler, sinyal molekülleri kullanarak birbirleriyle 'konuşarak' diş oluşumunu tetikler. Kök hücreler daha sonra farklı hücre formlarına farklılaşır ve bunlar da nihayetinde dişin yapıldığı mine, dentin ve sement gibi materyalleri salgılar.
Yeni araştırmada, araştırmacılar kök hücrelerin vücutta olduğu gibi iletişim kurmasını sağlayan bir materyal geliştirerek kritik bir başarıya imza attıklarını açıkladı. Bu materyal, büyük miktarda su emebilen yumuşak, jel benzeri bir malzeme olan hidrojenden yapılmıştır ve hücrelerin vücuttaki matris olarak bilinen çevresini taklit eder.
Araştırmacılar, geliştirdikleri bu materyalin, eklenen kültürlenmiş hücrelerin birbirlerine sinyaller göndererek diş oluşum sürecini başlatmasını sağladığını belirtti. Daha önceki denemelerin başarısız olduğunu, çünkü tüm sinyallerin tek seferde gönderildiğini, ancak bu yeni materyalin sinyalleri zamanla yavaşça salarak vücutta olanı taklit ettiğini vurguladılar.
Laboratuvarda yetiştirilen bu yedek dişlerin daha uzun ömürlü, daha güçlü ve vücut tarafından reddedilme olasılığının çok daha düşük olması bekleniyor. Diş implantlarında reddedilme oranı %5 ila %10 arasında değişebiliyor.
Bilim insanları, laboratuvarda yetiştirilen dişlerin doğal olarak yenileneceğini ve gerçek dişler gibi çene kemiğine entegre olacağını açıklıyor.
Araştırmacılar hala bir yedek dişi insan hastaya implante etmekten uzaklar. Şu anda bir dişin vücuda en iyi şekilde nasıl yerleştirileceğini bulmaya çalışıyorlar. Genç diş hücrelerini eksik dişin olduğu bölgeye nakledip ağız içinde büyümelerine izin vermek veya tüm dişi laboratuvarda oluşturup hastanın ağzına yerleştirmek gibi farklı fikirler üzerinde çalışılıyor. Her iki seçenek için de laboratuvarda çok erken diş gelişim sürecini başlatmak gerekiyor.
Bu zorluklara rağmen, bu gelişme dolgu ve implantlara yeni alternatiflerin önünü açabilir.
Araştırmacılar, alan ilerledikçe, bu tür yenilikçi tekniklerin entegrasyonunun diş bakımında devrim yaratma potansiyeli taşıdığını ve diş onarımı ve rejenerasyonu için sürdürülebilir ve etkili çözümler sunabileceğini ifade ediyor.
