Yıllardır bilim insanlarının kafasını kurcalayan Kuzey Denizi'nin altındaki dev kum yığınları, sonunda sırrını açığa çıkardı. Yeni bir araştırma, bu gizemli yapıların daha önce bu denli büyük ölçekte görülmemiş bir jeolojik süreçle oluştuğunu ortaya koydu.
Norveç kıyılarının açıklarında, Kuzey Denizi'nin kuzey bölgelerinden alınan sismik veriler ve kaya örnekleri, kilometrelerce genişliğindeki bu yığınların milyonlarca yıl önce dibe çöktüğünü, altlarındaki daha yaşlı ve daha az yoğun "çamurlu tortuyu" yukarı doğru ittiğini gösteriyor. Yakın zamanda saygın bir bilim dergisinde yayımlanan bu çığır açıcı çalışmada, elde edilen bulguların gelecekteki karbon depolama seçenekleri hakkında önemli bilgiler sunabileceği belirtiliyor.
Deniz tabanının altındaki bu yığınlar yıllardır biliniyor olsa da, yapıların kökeni hakkında bilim insanları arasında bir fikir birliği bulunmuyordu. Daha önce önerilen açıklamalar arasında heyelan birikintileri, alttan yükselen kumtaşları veya kırılgan kayalar arasından zorlanan çamur yer alıyordu.
Ancak şimdi, Kuzey Denizi'nin kuzeyini kapsayan üç boyutlu sismik veri kümesi ve kaya örnekleri kullanılarak yapılan detaylı incelemeler, bu yığınların çevresinde, eski mikroorganizmaların fosil kalıntılarından oluşan, yaşlı ve düşük yoğunluklu "çamurlu tortuların" bulunduğunu ortaya koydu.
Yığınların kimyasal yapısı, jeolojik kayıtlarda daha sonra ortaya çıkan yakınlardaki kumlara benzerlik gösteriyordu. Bazı yerlerde, yığınlar kayadaki çatlaklar aracılığıyla bu kumlarla bağlantılıydı. Bu durum, yığınların aslında daha genç kumlar olduğunu ve daha yaşlı, daha hafif tortuların altına battığını düşündürüyor.
Batan kumlar, jeolojik kayıtlardaki beklenen katmanlaşma düzenini altüst etmiş durumda. Normalde, daha yaşlı kaya katmanları genç tortulardan daha derinde gömülü olur ve bu da zaman içinde yeryüzünü şekillendiren süreçlerin bir kaydını sunar. Çalışmanın yazarlarından biri, "Bu keşif, daha önce bu ölçekte görmediğimiz bir jeolojik süreci gözler önüne seriyor," şeklinde açıklamalarda bulundu ve ekledi: "Bulduğumuz yapılar, yoğun kumun daha hafif tortuların içine battığı ve bu tortuların kumun üzerine çıktığı yerlerdir; bu durum, görmeyi beklediğimiz geleneksel katmanları adeta tersine çevirerek denizin altında devasa yığınlar oluşturmuş."
Depremler veya basınç değişiklikleri, kumların akışkan gibi davranmasına neden olmuş olabilir; bu da kumların deniz tabanındaki çatlaklardan akarak katı tortu bölümlerinin altına kaymasına imkan tanımış. Araştırmacılar, bu büyük, batan yığınlara "sinkit" adını verirken, yukarı doğru yükselen tortu salınımlarına ise "floatit" ismini verdiler.
Bilim insanları, bu araştırmanın sıvıların ve tortuların Dünya'nın kabuğunda beklenmedik şekillerde nasıl hareket edebileceğini gösterdiğini vurguluyor.
Ekip, başlangıçta bu yığınları olası bir karbondioksit depolama alanı olarak incelemişti. Bölgede herhangi bir karbon depolama çalışmasına başlamadan önce, bilim insanlarının bu alanın karbonu ne kadar iyi ve güvenli bir şekilde tutabileceğini anlaması gerekiyor.
Çalışmanın sonuçlarına göre, bu 'sinkit'lerin nasıl oluştuğunu anlamak, yeraltı rezervuarlarının, sızdırmazlık mekanizmalarının ve sıvı hareketliliğinin değerlendirilme biçimini önemli ölçüde değiştirebilir. Bunların hepsi karbon yakalama ve depolama süreçleri için hayati öneme sahip bilgilerdir.
