Kurşun, genellikle modern dünyanın bir zehri olarak düşünülse de, yeni bir çalışma bu tehlikeli metalin bizleri ve atalarımızı yaklaşık 2 milyon yıldır tehdit ettiğini ortaya koyuyor. Daha da ilginci, kurşun maruziyetinin, insanlara en yakın akrabalarımız olan Neandertallere karşı bir avantaj sağlamış olabileceği düşünülüyor.
Uluslararası bir araştırmacı ekibi, 100 bin ila 1,8 milyon yıl öncesine tarihlenen 51 fosilleşmiş hominid (insansı) dişin kurşun içeriğini analiz etti. Numuneler arasında Homo sapiens, Neandertaller ve erken Homo türlerinin yanı sıra Australopithecus, Paranthropus, Gigantopithecus gibi daha uzak akrabaların ve orangutanlar ile babunların fosil türleri de yer aldı.
Ekip, çalışmalarında "örneklerin yüzde 73'ünde (Australopithecus, Paranthropus ve Homo türlerinde ise yüzde 71'inde) epizodik kurşun maruziyetine dair net sinyaller bulduklarını" belirtti.
Kurşun maruziyetinin tehlikeleri iyi belgelenmiş olsa da, araştırmacılar bu tehlikelerin Neandertal kuzenlerimiz için daha da kötü olabileceğini öne sürüyor. Laboratuvarda yetiştirilen minyatür beyinler üzerinde yapılan testlerde, modern insanlarda bulunan ve Neandertaller ile diğer soyu tükenmiş türlerde bulunan NOVA1 geninin iki farklı varyantı incelendi.
Eski gen varyantına sahip beyin organoidlerinde, konuşma ve dil gelişiminde kritik rol oynayan FOXP2 geninin aktivitesinde önemli bir bozulma gözlemlendi. Modern varyanta sahip beyinlerde ise daha az hasar görüldü.
Bu sonuçlar, "NOVA1 varyantımızın kurşunun zararlı nörolojik etkilerine karşı koruma sağlamış olabileceğini" düşündürüyor. Bu durum, "çevresel bir baskının (bu durumda kurşun toksisitesinin), hayatta kalmayı ve dil kullanarak iletişim kurma yeteneğimizi artıran genetik değişiklikleri nasıl yönlendirebileceğinin olağanüstü bir örneği" olarak değerlendiriliyor.
Kurşun toksisitesi, nörolojik bozukluklar ve kardiyovasküler hastalıklar gibi bir dizi ciddi sağlık sorunuyla ilişkilendirilmektedir. Nesiller boyunca zihinsel sağlığı olumsuz etkilediği, IQ seviyelerini düşürdüğü ve hatta suç oranlarını artırdığı düşünülmektedir.
Bu toksisite genellikle madencilik ve eritme gibi insan faaliyetleriyle başlayan ve Sanayi Devrimi ile hız kazanan bir sağlık sorunu olarak kabul edilir. Boya ve yakıta kurşun eklenmesiyle bu toksik etkinin yaygınlaştığı bilinmektedir.
Ancak, kadim hominidler doğal kaynaklar, volkanik aktivite, orman yangınları ve jeolojik süreçler yoluyla kurşuna maruz kalmış olabilirler. Bu durum farklı türler için değişkenlik göstermiştir.
Araştırmacılar, "P. robustus dişlerinde tutarlı olarak az sayıda, düşük seviyeli kurşun çizgileri görülürken, A. africanus ve Homo türlerinde daha sık maruziyetler gözlemlendiğini" belirtiyorlar. Farklı kurşun maruziyet modellerinin, P. robustus'taki kurşun bantlarının akut maruziyetten (örneğin orman yangını) kaynaklanabileceğini, diğer iki türde ise daha sık, mevsimsel ve besin zincirinde biyobirikim yoluyla daha yüksek kurşun konsantrasyonlarından kaynaklanabileceğini düşündürüyor.
Bu çalışma, evrimsel başarımızı kesin olarak kurşuna bağlamasa da, bu ağır metal ile karmaşık ilişkimizde ilgi çekici bir olasılık sunuyor.
