Hindistan'da bir şeker kamışı tarlasında çalışan Shakuntala Admane, bir saatlik çalışmanın ardından kendini bitkin hissetmeye başladı ancak dört saat daha direndi. Hava sıcaklığı 40 santigrat derecenin üzerine çıktığında ise bayılarak yere yığıldı.
60 yaşındaki tarım işçisinin tıbbi testleri, kanda sodyum seviyesinin çok düştüğü tehlikeli bir durum olan hiponatremi olduğunu doğruladı. Tedavi edilmediğinde hiponatremi; beyin şişmesi, nöbetler, koma, kas yıkımı ve hatta ölüme yol açabilir.
Hindistan'ın batısındaki bir köyde yaşayan Admane, bu durumu tek başına yaşamıyordu. Mart ve Mayıs ayları arasında Hindistan'ın birçok yerinde sıcaklıklar 35 santigrat derecenin üzerine çıktığında, sağlık görevlileri, sürekli kafa karışıklığı, halsizlik ve nöbetlerle gelen birçok hastayı fark etmeye başladıklarını söyledi.
Admane, "Her gün tarlada birileri bayılıyor," dedi.
Hindistan ulusal ölçekte hiponatremi oranlarını takip etmese de, bazı küçük çalışmalar, ülkenin daha sıcak aylarında bu durumun insidansının arttığını gösteriyor.
Bu gözlem sadece Hindistan ile sınırlı değil. Dünya genelindeki araştırmalar, sıcaklıklar yükseldikçe hiponatremi vakalarının arttığını ortaya koyuyor. Özellikle yaşlı yetişkinlerde sıcak hava ile hiponatremi arasındaki bağlantı daha belirgin.
Bu da iklim değişikliğinin kötüleşmesi ve aşırı sıcakların daha yaygın hale gelmesiyle hiponatremi vakalarının da muhtemelen hızla artacağı anlamına geliyor.
Uzmanlar, önümüzdeki on yıllarda ciddi vaka akınını önlemek için hiponatremi riski taşıyan kişilerin bu durum hakkında daha iyi bilgilendirilmesinin ve bundan kaçınmak için ipuçları verilmesinin hayati önem taşıdığını belirtiyor.
Yüksek Sıcaklık, Düşük Sodyum
Sıcaklık ve hiponatremi arasındaki bağlantı dünya genelinde tespit edildi. 2024 yılında yapılan bir analiz, altı kıtadaki yaklaşık yirmi dört ülkede yürütülen araştırmaları inceledi ve yüksek sıcaklıkların sürekli olarak düşük sodyum seviyeleriyle ilişkili olduğunu buldu.
Bu çalışma, iklim değişikliğine bağlı olarak artan küresel sıcaklıklar ve aşırı sıcak olaylarının sıklığıyla birlikte bu tür vakaların "artmasının muhtemel" olduğu sonucuna vardı.
Bir başka 2024 tarihli çalışma ise Almanya'da 2000 ile 2023 yılları arasında 2 milyon hastanın kayıtlarını analiz etti. Çalışma, nemin hesaba katıldığı "hissedilen" sıcaklık ölçüsü olan ısı endeksi normal seviyelerinin üzerine çıktığında hiponatremi vakalarının arttığını ortaya koydu.
İklim değişikliğinin bir sonucu olarak, yalnızca son 12 ayda Almanya, iklim değişikliği olmayan bir dünyaya kıyasla neredeyse iki kat daha fazla aşırı sıcak gün yaşadı.
Bu arada, Mart ayında yayınlanan İsveç'te yapılan bir çalışma, Stockholm County'de 2005 ile 2018 yılları arasında sodyum seviyeleri kontrol edilen tüm hastaların kan test sonuçlarını inceledi. Çalışma, dış sıcaklıkların İskandinav ülkesi için sıcak sayılan 20 santigrat derecenin üzerine çıktığında vakalarda keskin bir artış buldu.
İsveç de sıcak günlerde bir artış gördü. Ve bu eğilim daha da kötüleşecek: Ülkenin yıllık ortalama sıcaklığının yüzyılın sonuna kadar 2 ila 7 santigrat derece arasında artması bekleniyor. Bu tahminin alt sınırı bile - 2 santigrat derecelik bir artış - ülkedeki hiponatremi vakalarında yaklaşık %14'lük bir artışı körükleyecek.
İsveçli araştırmacılar, "Daha fazla küresel ısınma ve yaşlanan nüfusla demografik değişikliklerin tahminleri göz önüne alındığında, Stockholm'de şiddetli hiponatremi prevalansının %66 artabileceği tahmin ediliyor," ifadelerini kullandı.
Küresel olarak, 2025 ile 2029 yılları arasında en az bir yılın sanayi öncesi sıcaklık ortalamasının 1.5 santigrat derecelik kritik eşiği aşma olasılığı %86. Paris Anlaşması'nda belirlenen bu eşik, yıkıcı ve geri dönülemez iklim çöküşü olasılığının önemli ölçüde arttığı bir noktayı tanımlıyor ve bu da dünya genelinde daha aşırı sıcak dalgaları anlamına geliyor.
Yüksek sıcaklıkların hiponatremiye zemin hazırlamasının çeşitli nedenleri var. Temelinde, kan sodyum konsantrasyonlarının litre başına 135 miliekivalentin (mEq/L) altına düşmesi durumu olan hiponatremi, vücudun sodyum ve su seviyeleri arasındaki bir dengesizliktir.
Sıcak havalarda insanlar serinlemek için terler. Bunu yaparken hem su hem de sodyum gibi elektrolitleri kaybederler. Kandaki sodyum seviyeleri çok düşerse, vücut normalde bu dengesizliği idrarla su atarak telafi eder. Ancak, kan hacimleri de düşükse, vücut dehidrasyon riski altındadır, bu nedenle vücut su tutulmasını sağlayan hormonları salgılar. Bu su tutulması, sodyum dengesizliğini kötüleştirebilir.
Risk Faktörleri
Yaygın ilaçlar, genellikle su tutulmasını tetikleyen hormonların salınımını tetikleyerek bu sıcak-hiponatremi geri besleme döngüsünü kötüleştirebilir. 2018 yılında yapılan bir çalışmada, araştırmacılar, diüretik (vücudun fazla suyu atmasına yardımcı olan, ancak aynı zamanda elektrolitleri de atan ilaçlar) kullanan kişilerin, ılıman havalara göre sıcak havalarda hiponatremi geliştirme olasılığının daha yüksek olduğunu kaydetti.
Araştırmacılar, daha yüksek dış sıcaklıklarda, diüretik kullanımı, terleme ve düşük sıvı ile elektrolit alımının birleşimi, hiponatremi riskini artırabileceğini yazdı.
Bir başka araştırmacı, ısı nedeniyle tetiklenen elektrolit dengesizliklerinin, insanların su gibi düşük sodyumlu sıvılarla hidrasyon sağlamasıyla daha da kötüleşebileceğini belirtti.
Uzmanlar, yaşlı yetişkinlerin ve kırılgan kişilerin hiponatremi geliştirmeye daha yatkın olduğunu, çünkü diğer tıbbi durumları olma ve reçeteli ilaçlar kullanma olasılıklarının daha yüksek olduğunu dile getirdi. Diüretikler dışında, antidepresanlar, antipsikotikler ve antikonvülzanlar gibi diğer yaygın ilaçlar da bu durumun riskini artırabilir.
Yaşlanma, vücudun ısıyı ve fazla suyu atma yeteneğini de azaltabilir. Ayrıca, yaşlılıkta daha yaygın hale gelen böbrek hastalığı, enfeksiyonlar veya kanser gibi sağlık sorunları, yaşlı yetişkinleri hiponatremi riski altına sokabilir. Bunun nedeni, bu durumların böbrek üzerindeki doğrudan etkiler veya sıvı dengesini bozan hormonal ve metabolik değişiklikleri tetikleyerek vücudun su ve sodyum düzenleme yeteneğini bozmasıdır.
Neler Yapılabilir?
Dünya genelinde, 2030 yılına kadar her 6 kişiden 1'i, yani yaklaşık 1.4 milyar kişi 60 yaşın üzerinde olacak ve gezegen ısınmaya devam ettikçe birçok kişi hiponatremiye karşı savunmasız hale gelecek.
Uzmanlar, sıcak hava dalgaları sırasında insanları uyarmak ve başa çıkmalarına yardımcı olmak için uygun yaşam tarzı tavsiyeleri sağlamak üzere sistemler geliştirilmesi gerektiğini öne sürdü.
Bir uzman, "Hiponatreminin temel nedeni su tutulması olduğu göz önüne alındığında, eleştirel olmayan bir şekilde yüksek sıvı alımını savunmak, çoğu durumda doğrudan ters etki yapacaktır," dedi. Bunun yerine, sıvı alımına dengeli bir yaklaşım önerdi; yani, yeterince su içerek hidrasyonu sağlamakla birlikte, kaybedilen elektrolitleri, özellikle sodyumu da yerine koymak.
Halkın sıcak hava dalgaları sırasında hiponatremi riskinin arttığı konusunda bilgilendirilmesi ve insanların ısıya maruz kalmayı azaltmak için önlemler alması gerektiği vurgulandı. Bu, geçimlerini sağlamak için saatlerce tarlalarda çalışmak zorunda olan Shakuntala gibi tarım işçileri için zorlu bir durum.
Ve iklim ısındıkça, bu daha büyük bir sorun haline gelecek.
Beş yıl önce, Admane günde en az sekiz saat sorunsuz çalışabiliyordu.
Şimdi ise, "Bugün aşırı sıcakta tarlada çalışırsam, ertesi gün çalışamam. Önce ya ilaç almam ya da damardan elektrolit çözeltisi almam gerekiyor, ancak o zaman çalışabiliyorum," diyen Admane, "Şimdi dört saat bile çalışmak zorlaştı," ifadelerini kullandı.
Admane'nin 40 yaşındaki kızı Jayashree Pandav, annesiyle birlikte yaşıyor ve çalışıyor. O da son bir yıldır hiponatremi atakları yaşıyor ve bunun aşırı sıcağa uzun süre maruz kalmaktan kaynaklandığına inanıyor. Tarlalarda günde en az 10 saat çalışıyor, ancak son zamanlarda durumu yönetmek onun için daha da zorlaştı.
"Sık sık doktora gitmek artık herhangi bir çiftlik işçisinin hayatının ortak bir parçası haline geldi," dedi.
