Gökbilimciler, evrenin derinliklerinden doğrudan bize bakan, devasa bir enerji jeti olan ve "Sauron'un Gözü" olarak adlandırılan yapının karmaşık manyetik alanının büyüleyici bir görüntüsünü elde etti. 15 yılı aşkın bir sürede çekilen bu inanılmaz görüntü, diğer maddeyle nadiren etkileşime giren hayalet parçacıklar olarak bilinen nötrinoların gizemli kökenine de ışık tutuyor.
Bu tehditkar kozmik gözün kaynağı, Dünya'dan milyarlarca ışık yılı uzakta bulunan PKS 1424+240 adlı bir blazeardır. Blazearlar, uzaktaki bir galaksinin merkezindeki süper kütleli kara deliklerdir ve bu kara delikler, ışık hızına yakın hızlarda hareket eden ve evrende yüksek enerjili gama ışınları ile X-ışınlarının en yüksek konsantrasyonlarından bazılarını barındıran devasa ve süper güçlü enerji jetleri yayarlar.
Blazearların benzersizliği, enerji jetlerinin Dünya ile neredeyse mükemmel bir hizaya sahip olmasıdır. Bu durum, yaydıkları radyasyonun doğrudan gezegenimize çarpmasına neden olarak, onları çoğu kuasardan çok daha parlak gösterir ve ev sahipleri olan galaksileri gölgede bırakmalarına yol açar. Araştırmacılar, bu fotoğrafta PKS 1424+240'ın "jet konilerinden" birinin içini radyo dalgaları kullanarak incelemiş ve böylece enerji demeti içindeki manyetik alanları görselleştirmeyi başarmışlardır.
PKS 1424+240 ilk olarak 1970'lerde bir radyo kaynağı olarak keşfedilmiş ve 1988'de bir blazear olarak tanımlanmıştır. Sonraki araştırmalar, kara deliğin devasa enerji jetlerinin yaklaşık 0,6 dereceden daha az bir açıyla neredeyse doğrudan bize doğru yöneldiğini ortaya koymuştur. Ancak şimdiye kadar bilim insanları bu enerji ışınlarını haritalandıramamıştı.
12 Ağustos'ta Astronomy and Astrophysics dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmada, araştırmacılar, ABD eyaletlerinde ve bölgelerinde bulunan 10 radyo teleskobunun gözlem gücünü birleştiren Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi'nin Çok Uzun Baz Hattı Dizisi (VLBA) tarafından 15 yıl boyunca toplanan verileri birleştirerek PKS 1424+240'ın ilk net görüntüsünü sundu.
Çalışmanın baş yazarı ve Max Planck Radyo Astronomi Enstitüsü'nden bir gökbilimci olan Yuri Kovalev, "Görüntüyü yeniden yapılandırdığımızda, kesinlikle büyüleyici görünüyordu. Daha önce hiç buna benzer bir şey görmemiştik; bize doğru yönelmiş, bir jet ile birlikte neredeyse kusursuz dairesel bir manyetik alana sahip," dedi.
Bu yeni görüntü, jetin Dünya ile neredeyse kusursuz bir hizaya sahip olması sayesinde mümkün oldu. Bu hizalanma, özel görelilik etkileri sayesinde yüksek enerjili emisyonları güçlendirerek, jetin normalde olacağından yaklaşık 30 kat daha parlak görünmesini sağlıyor.
Araştırmacılar, görüntüyü J.R.R. Tolkien'in "Yüzüklerin Efendisi" serisindeki karanlık lordun sembolüne benzemesi nedeniyle "Sauron'un Gözü" olarak adlandırdı. Bilim insanlarının bir keşfi bu kurgusal varlıktan sonra adlandırması ilk kez olmuyor; son yıllarda Hint Okyanusu'nda dev bir denizaltı volkanı ve Amazon Nehri'nde yeni bir piranha türü de "Sauron'un Gözü" olarak adlandırılmıştı.
Hayalet Parçacıkların Anlaşılması
Araştırmacılar, PKS 1424+240'ın bilinen tüm blazearlar arasında en parlak nötrino yayan blazear olması nedeniyle "uzun süredir gökbilimcileri şaşkına çevirdiğini" belirtiyor.
Nötrinolar, "hayalet parçacıklar" olarak da bilinir ve normal maddeyle nadiren etkileşime giren, süper hızlı, yüksek enerjili atom altı parçacıklardır. Evrendeki en bol bulunan parçacıklardan biridirler ve uzmanlar, her saniye vücudumuzdan trilyonlarca bu hayalet parçacığın geçtiğini tahmin etmektedir.
Ancak, Dünya'daki devasa yeraltı dedektörleri ve parçacık hızlandırıcıları içinde nötrinoları nadiren de olsa tespit edebilmemize rağmen, bu parçacıklar hala gizemini korumaktadır. Bu da bilim insanlarının doğalarına dair ipuçlarını evrende araması gerektiği anlamına geliyor.
Jetin kontrolünü sağlayan manyetik alanı görselleştirmek, araştırmacıların PKS 1424+240'ın "kalbine" bakmalarını sağlamış ve artık blazearın kendi manyetik alanının protonları bu kadar yüksek hızlara çıkardığına inanıyorlar ki, bunlar nötrinolara dönüşüyor.
Bununla birlikte, bunun nasıl gerçekleştiği mekanizmasını çözmek için benzer jetlerin daha fazla gözlemine ihtiyaç duyulacağı düşünülüyor.
