Intel'in 80386 işlemcisi, yani daha çok bilinen adıyla i386, bu hafta 40. yaşını kutluyor. Ekim 1985'te tanıtılan üçüncü nesil x86 işlemci, Intel'in PC ailesindeki ilk 32 bit çip olma özelliğini taşıyordu. IA-32 komut setinin başlangıç noktası olan bu mimari, kişisel bilgisayarların gelişiminde adeta bir dönüm noktası oldu.
Tanıtıldığında 275.000 transistöre sahip olan i386, 16 MHz hızında çalışıyordu. Dahili olarak 32 bitlik genel amaçlı kayıtçılar, düz bellek modeli ve 4GB'a kadar adres alanı desteği sunarken, en büyük değişim sistem mimarisinde yaşandı. Korumalı mod, sanal 8086 modu ve donanımsal sayfalama özellikleri, x86 platformunda gerçek çoklu görev ve sanal bellek kullanımının temellerini attı. Hatta bu yenilikler, işletim sistemlerine aynı anda birden fazla DOS oturumunu paralel olarak çalıştırma imkanı sundu ve 1990'da Windows 3.0'da "386 Gelişmiş Modu" olarak hayatımıza girdi.
Intel'in yeni işlemcisini taşıyan ilk bilgisayar, IBM'in reddinin ardından Compaq tarafından piyasaya sürüldü. Eylül 1986'da tanıtılan Deskpro i386, IBM'i piyasada neredeyse bir yıl geride bıraktı. Bu durum, Compaq'ın Intel ile doğrudan çalışarak çipe erken erişim sağlaması sayesinde mümkün oldu. Yaklaşık 6.499 dolarlık başlangıç fiyatıyla dikkat çeken bu sistem, PC sektörü için önemli bir dönüm noktasıydı; Intel çipi üretirken, Compaq piyasanın hızını belirliyordu.
Linux da i386 üzerine inşa edildi. Linus Torvalds'ın ilk çekirdek sürümü doğrudan 386-AT donanımını hedefliyordu. İşlemcinin korumalı modu ve sayfalama özellikleri, karmaşık çözümler gerektirmeden gerçek Unix benzeri bir sistem oluşturmayı mümkün kıldı. Torvalds, i386 desteğini çekirdekten 2012 yılında, yani piyasaya sürülmesinden 20 yıldan fazla bir süre sonra kaldırdı.
Intel, 1989'da i386'nın ardından i486'yı çıkarsa da, bu mimari onlarca yıl boyunca özellikle gömülü sistemlerde yaşamaya devam etti. Şirket, i386 üretimini 2007 yılına kadar sürdürdü. i386'nın komut seti olan IA-32, 2010'lu yıllara kadar Windows ve pek çok Linux dağıtımının temelini oluşturmaya devam etti.
Sonuç olarak i386, sadece daha hızlı bir 286 değildi. x86 mimarisini, daha önce hiç olmadığı kadar korumalı ve çoklu görev destekli bir yazılım platformu haline getirdi. Aradan geçen 40 yıla rağmen, bu işlemcinin temel tasarım prensipleri hala emülatörlerde, sanal makinelerde ve eski sistemlerin açılış ortamlarında karşımıza çıkıyor. Orijinal çip belki artık üretilmiyor, ancak onun tanımladığı mimari hala yaşıyor.
