Son dönemde popülerleşen ve diyabet tedavisi için de kullanılan semaglutid (örneğin Ozempic veya Wegovy) ve tirzepatid (Mounjaro) gibi kilo verme ilaçları, beklenmedik bir duruma yol açıyor: İstenmeyen gebeliklerde artış. Bu durum, halk arasında 'Ozempic bebekleri' olarak anılmaya başlandı ve yetkililerin dikkatini çekti.
Çeşitli ülkelerdeki sağlık otoriteleri, üreme çağındaki kadınların bu ilaçları kullanırken ek önlemler alması gerektiği konusunda uyarılarda bulunuyor. Bu uyarıların temelinde, ilaçları kullanan kadınlardan gelen istenmeyen gebelik raporları yatıyor. Özellikle ağız yoluyla alınan doğum kontrol haplarının etkinliğinin bu ilaçlardan etkilenebileceği belirtiliyor.
Semaglutid ve tirzepatid gibi kilo verme iğneleri, GLP-1 adı verilen doğal bir hormonu taklit ederek çalışır. Yemek yedikten sonra bağırsaklardan salgılanan bu hormon, iştahı baskılamaya yardımcı olur. Tirzepatid ayrıca başka bir doğal hormon sistemi olan GIP üzerinde de etkilidir ve bu da iştahı azaltır.
Bu ilaçların iştahı ve kilo kaybını etkileme mekanizmalarından biri, midenin boşalma hızını yavaşlatmalarıdır. İşte bu yavaşlama, ağız yoluyla alınan doğum kontrol haplarının etkinliğinin azalmasının olası nedenlerinden biri olarak görülüyor.
Yapılan sınırlı sayıdaki araştırmalar, GLP-1 ilaçlarının doğum kontrol haplarıyla etkileşimini net olarak ortaya koymak için henüz yeterli değil. Ancak midenin boşalma hızını etkileme özelliği, doğum kontrol haplarının neden beklenildiği kadar iyi çalışmayabileceğini kısmen açıklıyor.
2024'te yapılan bir çalışma, tirzepatidin, kombine doğum kontrol haplarında bulunan sentetik bir östrojen türü olan etinilestradiol'ün kan dolaşımındaki miktarını azalttığını ve ilacın tamamen emilmesinin daha uzun sürdüğünü gösterdi. Bu durum, ilacın kadın üreme sistemi üzerindeki baskılayıcı etkisini azaltarak gebelikten korunma etkisini olumsuz etkileyebilir. Semaglutidin etinilestradiol emilimi üzerindeki etkileri ise daha az belirgin bulundu.
Doğum kontrol hapının tam olarak emilmesinin daha uzun sürmesi, muhtemelen midenin boşalmasının yavaşlamasından kaynaklanıyor, zira etinilestradiol esas olarak ince bağırsakta emilir. Tirzepatidin bu etkisinin semaglutide göre neden daha belirgin olduğu henüz tam olarak bilinmiyor, ancak bir çalışma tirzepatidin mide boşalmasını benzer derecede etkilese de bu etkinin daha uzun sürdüğünü göstermiştir.
Diğer Olası Faktörler
GLP-1 ilaçlarının sık görülen yan etkilerinden ikisi kusma ve ishaldir. Bu yan etkiler, doğum kontrol hapları dahil olmak üzere ağız yoluyla alınan tüm ilaçların emilimini etkileyebilir. İlaç, vücut tarafından emilmeden atılabilir. Bu nedenle, kusma veya ishal yaşayan kadınlara istenmeyen gebelikten korunmak için ek bir kontrasepsiyon yöntemi kullanmaları önerilir.
GLP-1 ilaçlarının kullanımı ile istenmeyen gebelikler arasındaki bağlantıyı açıklayabilecek bir diğer faktör ise genel olarak kilo kaybının doğurganlık üzerindeki etkisidir.
Obezite uzun zamandır azalan doğurganlıkla ilişkilendirilmiştir. Obezite, yumurtalıkların çalışma şeklini etkileyen hormonal bir bozukluk olan polikistik over sendromu gibi doğurganlığı etkileyen diğer durumları da şiddetlendirebilir.
GLP-1 ilaçları ile ilişkili kilo kaybının doğurganlıkta bir artışa yol açması muhtemeldir. Bu da kadınların, doğum kontrol hapı kullanıp kullanmadıklarına bakılmaksızın, hamile kalma olasılıklarını artırabilir.
Şu ana kadar, spiral (rahim içi araçlar), deri bantları ve implantlar gibi ağız dışı diğer kontrasepsiyon yöntemlerinin GLP-1 kilo verme ilaçlarından etkilenmediği görülmektedir. Bu yöntemlerin etkin maddeleri sindirim sisteminden bağımsız olarak kan dolaşımına emilir. Benzer şekilde, kondom gibi fiziksel bariyerler veya bakırlı spiraller de etkilenmemektedir.
Ancak ağız yoluyla doğum kontrol hapı kullanan kadınlara, semaglutid veya tirzepatide başladıktan sonraki dört hafta boyunca ek, ağız dışı bir kontrasepsiyon yöntemi (kondom gibi) kullanmaları tavsiye edilmektedir. Çünkü yan etkiler genellikle bu ilk dönemde en yüksek seviyededir.
Bu ilaçların gebelik sırasındaki güvenliği hakkında yeterli kanıt bulunmadığı için, kilo verme ilacı kullanırken hamile kalan kadınlara doktorlarıyla görüşerek alternatif ilaçlar veya yöntemler hakkında bilgi almaları önerilir.
