Karnınızda garip bir his varsa, ishal veya kusma yaşıyorsanız, suçu hemen "mide virüsü" veya "bozuk bir şeye" atmak kolaydır.
Peki ama hangisi? Gastroenterit mi, yoksa gıda zehirlenmesi mi?
İkisi arasındaki fark ne?
Gastroenterit Nedir?
Gastroenterit veya kısaca "gastro", bir virüs, bakteri veya başka bir mikropun neden olduğu bir bağırsak enfeksiyonudur.
Bağırsağımız, sağlıklı mikroplar ve bağırsak duvarını kaplayan hücreler dahil olmak üzere pek çok hücreyle doludur. Ancak virüsler, bakteriler ve diğer mikroplar bağırsaklarınızı işgal etmeye başladığında, yerleşir, sayıları artar ve sonuçta bağırsak duvarını kaplayan hücrelerin iltihaplanmasına neden olur. Gastroenterit kelimesinin sonundaki '-it' eki iltihaplanma anlamına gelir.
Gastroenterit son derece yaygındır.
Peki bu gastroya neden olan mikroplar nereden geliyor? Genellikle kontamine olmuş gıdaların tüketimi birincil kaynaktır.
Ancak bu mikropları başka yollarla da alabilirsiniz. Örneğin, viral gastroenterit nedeniyle hasta olan birinin kustuğu bir yüzeye dokunursanız, bu virüs ellerinize bulaşabilir. Ardından elleriniz ağzınıza temas ederse, siz de viral gastroenterite yakalanabilirsiniz.
Gıda Zehirlenmesi Nedir?
Gıda zehirlenmesi, kimyasallar, mikroplar veya toksinlerle kontamine olmuş gıdaların tüketimi sonucu hastalanmayı ifade eder.
Örneğin, böcek ilacı veya metanol gibi kimyasallarla kirlenmiş bir gıdayı yemek gıda zehirlenmesi sayılır. Zehirli balon balığı veya zehirli mantar tüketmek de buna dahildir. Ancak gıda zehirlenmesi, alerjiniz olan bir yiyeceği yemenin etkilerini kapsamaz.
Gıda zehirlenmelerinin büyük çoğunluğu, mikroplar ve onların ürettiği toksinler tarafından kontamine olan gıdalar sonucunda meydana gelir. Bu toksinleri yediğinizde veya içtiğinizde adeta bir füze saldırısı gibidir. Özellikle toksinler, bağırsak duvarında hızla iltihaplanmaya ve hasara neden olabilir.
Kafa karışıklığını artırmak için, gıda zehirlenmesi genellikle "gıda kaynaklı gastroenterit" olarak da adlandırılır.
Gıda zehirlenmesi (veya gıda kaynaklı gastroenterit) de oldukça yaygındır.
İkisini Nasıl Ayırt Edebiliriz?
Hem gastroenterit hem de gıda zehirlenmesi ishal, kusma, bulantı, karın krampları, ateş ve baş ağrısı gibi belirtilere sahiptir. Ancak bu belirtiler farklı şekillerde ortaya çıkabilir.
Norovirüs gibi viral gastroenterit, genellikle maruziyetten 24-48 saat sonra belirtilere neden olur ve bu belirtiler bir ila iki gün sürebilir.
Ancak mikrobiyal toksinleri yedikten sonra oluşan gıda zehirlenmesi çok hızlı ortaya çıkabilir. Örneğin, Staphylococcus aureus bakterisinin toksinleri, az pişmiş et gibi kontamine olmuş gıdayı yedikten sonra 30 dakika içinde belirtilere neden olabilir. Neyse ki, belirtiler genellikle 24 saat içinde düzelir.
Bakteriyel gıda zehirlenmesinin tüm vakalarında belirtiler bu kadar çabuk ortaya çıkmaz. Örneğin, Listeria'ya maruz kalma ile belirtilerin ortaya çıkması arasında 70 güne kadar zaman geçebilir, ancak ortalama süre yaklaşık üç haftadır. Bu uzun kuluçka süresi, belirli bir gıdanın kişinin hastalanmasından sorumlu olup olmadığını anlamayı zorlaştırabilir.
Genel bir rehber olarak, gıda zehirlenmesi oldukça hızlı (kontamine gıdayı yedikten sonra birkaç saat içinde) meydana gelirken, gastroenteritin hastalanmak için gıdayı yedikten sonra bir gün veya daha fazla sürmesi gerekebilir. Ancak kesin ve katı bir kural yoktur.
Bunları Nasıl Önleyebilirim?
Gıda zehirlenmesi ve gastroenteriti önlemek için gıdaları işlerken aynı önlemler geçerlidir. Bu adımlar sadece kendinizin etkilenme riskini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda başkalarını enfekte etme riskinizi de düşürür.
Yemek hazırlamadan önce ellerinizi sabun ve suyla iyice yıkayın. Çapraz bulaşmayı önlemek için çiğ ve pişmiş yiyecekler için ayrı kesme tahtaları ve mutfak gereçleri kullanın. Yiyecekleri iyice pişirin ve güvenli sıcaklıklarda saklayın.
Gastroenterit, mikropların gıda dışında başka yollarla da bulaşmasını içerebilir; örneğin tuvaleti kullandıktan veya bir çocuğun bezini değiştirdikten sonra ellerinizi yıkamazsanız, ellerinizdeki dışkı yoluyla bulaşma olabilir. Bu yüzden bu durumlardan sonra mutlaka ellerinizi yıkayın.
Başkalarının hastalanmasını önlemek için, birisi kustuktan veya ishal olduktan sonra kontamine olmuş yüzeyleri hızlı bir şekilde dezenfekte ettiğinizden emin olun. Öncelikle eldiven giyin ve yüzeyleri sıcak su ve deterjanla yıkayın. Ardından %0.1 hipoklorit içeren ev tipi çamaşır suyu kullanarak dezenfekte edin.
Nasıl Daha İyi Olabilirim?
Hem gastroenterit hem de gıda zehirlenmesinin tedavisi, sıvı kaybını önlemeye ve belirtileri hafifletmeye odaklanır.
Sıvı kaybını önlemek için bol sıvı tüketin. Orta veya şiddetli vakalar için, eczaneden ticari oral rehidratasyon çözeltisi (ishal tozu) satın alabilirsiniz.
Bir litre suya 6 çay kaşığı şeker, yarım çay kaşığı tuz ve yarım çay kaşığı sodyum bikarbonat (karbonat) ekleyerek kendi oral rehidratasyon çözeltinizi de yapabilirsiniz. Lezzet için biraz meyve suyu da ekleyebilirsiniz.
Belirtiler şiddetliyse veya devam ederse, bir doktora görünmeniz veya acil servise başvurmanız önemlidir.
