Bilim dünyası, yaygın olarak kullanılan bir tansiyon ilacının hayvanlar üzerinde yaşlanmayı yavaşlattığını ve yaşam süresini uzattığını ortaya koyan bulgularla çalkalanıyor. Eğer bu etkiler insanlarda da görülürse, ileri yaşlarda daha sağlıklı ve uzun bir yaşamın kapıları aralanabilir.
Söz konusu ilaç, rilmenidin, hücre düzeyinde kalori kısıtlamasının etkilerini taklit ediyor gibi görünüyor. Besin alımını azaltırken enerji seviyesini korumanın, çeşitli hayvan modellerinde yaşam süresini uzattığı biliniyor. Ancak, bu durumun insan biyolojisine ne ölçüde yansıyacağı ve potansiyel sağlık riskleri taşıyıp taşımadığı hala tartışılan bir konu. Aşırı kalori kesintisinin olumsuz etkileri olmadan aynı faydaları elde etmenin yollarını bulmak, yaşlılıkta sağlığı iyileştirmek için yeni yaklaşımlar sunabilir.
2023 yılında yapılan bir araştırmada, yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan rilmenidin ile tedavi edilen genç ve yaşlı Caenorhabditis elegans adlı solucanların, kalori kısıtlaması uygulananlarla benzer şekilde daha uzun yaşadığı ve çeşitli sağlık göstergelerinde daha iyi performans sergilediği gözlemlendi. Bu durum, bilim insanlarının umut ettiği yönde ilerleme kaydedildiğini gösteriyor.
Birmingham Üniversitesi'nden moleküler biyo-gerontolog, bu çalışmanın hayvanlar üzerinde rilmenidinin yaşam süresini uzattığını ilk kez gösterdiğini belirtti. Araştırmacılar, rilmenidinin başka klinik uygulamalara sahip olup olmadığını keşfetmek için heyecanla yeni deneyler yapmayı planlıyor.
C. elegans solucanları, genlerinin insan genomundaki karşılıklarıyla benzerlikler taşıması nedeniyle bilimsel çalışmalarda sıkça tercih ediliyor. Buna rağmen, insanlar için oldukça uzak bir akraba olduğu unutulmamalıdır.
Yapılan ek testler, rilmenidin ile tedavi edilen farelerin böbrek ve karaciğer dokularında kalori kısıtlamasıyla ilişkilendirilen gen aktivitesinin görüldüğünü ortaya koydu. Yani, hayvanlarda belirli sağlık faydaları sağladığı düşünülen kalori kısıtlamasının bazı değişikliklerinin, halihazırda birçok kişinin kullandığı bir tansiyon ilacı ile de ortaya çıkabileceği düşünülüyor.
Başka bir keşif ise, nish-1 adlı biyolojik bir sinyal reseptörünün rilmenidinin etkinliğinde kritik rol oynadığı yönünde. Bu özel kimyasal yapının, gelecekte yaşam süresini iyileştirmek ve yaşlanmayı yavaşlatmak için hedeflenebileceği belirtiliyor. Araştırmacılar, nish-1 çıkarıldığında rilmenidinin yaşam süresini uzatan etkilerinin ortadan kalktığını, ancak nish-1 reseptörünün yeniden eski haline getirilmesiyle rilmenidin tedavisinin yaşam süresindeki artışın tekrar sağlandığını ifade ediyor.
Düşük kalorili diyetler takip etmesi zor olmasının yanı sıra, saç incelmesi, baş dönmesi ve kemik kırılganlığı gibi çeşitli yan etkilere sahip olabiliyor. Ancak bu tansiyon ilacının, vücuda daha az yük bindirirken düşük kalorili bir diyetin sunduğu faydaları sağlayabileceği düşünülüyor.
Bilim insanları, rilmenidinin, uzayan yaşam süresi ve sağlık koruyucu etkileri aracılığıyla potansiyel bir kalori kısıtlaması taklidi olarak değerlendirilebileceği yeni bir durum sunduğunu belirtiyor.
Rilmenidini umut vadeden bir yaşlanma karşıtı ilaç adayı yapan en önemli faktörlerden biri, oral yolla alınabilmesi, zaten yaygın olarak reçete edilmesi ve yan etkilerinin nadir ve nispeten hafif olmasıdır (bazı vakalarda çarpıntı, uykusuzluk ve uyuşukluk görülebilir).
Yakın zamanda yapılan gözlemsel araştırmalar, tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan metformin ilacının, yaşlı kadınların 90 yaşına kadar daha iyi bir yaşam şansına sahip olabileceğini ima etmişti. ABD ve Almanya'dan bilim insanları, diyabeti tedavi etmek için metformin kullanan veya sülfonilüre adlı farklı bir diyabet ilacı alan postmenopozal kadınlar üzerinde yapılan uzun süreli bir ABD çalışmasından elde edilen verileri analiz etti. Metformin grubundaki kişilerin, sülfonilüre grubundakilere kıyasla 90 yaşından önce ölme riskinin yüzde 30 daha düşük olduğu hesaplandı. Ancak bu çalışma, katılımcıların rastgele atanmadığı ve bir plasebo grubunun bulunmadığı için neden-sonuç ilişkisini kesin olarak kanıtlayamıyor. Yine de, 14 ila 15 yıllık ortalama takip süresi, standart bir randomize kontrollü çalışmanın sağlayabileceğinden çok daha uzun bir süre boyunca herhangi bir müdahalenin yaşam süresi üzerindeki etkisini anlamak açısından önemli bir güçtür.
Rilmenidinin insanlar için de bir yaşlanma karşıtı ilaç olarak işe yarayıp yaramayacağını anlamak için çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulacaktır. Ancak solucanlar ve fareler üzerindeki erken bulgular umut verici. Bilim insanları artık rilmenidinin neler yapabileceği ve nasıl çalıştığı hakkında daha fazla bilgi sahibi.
Küresel yaşlanan nüfus göz önüne alındığında, yaşlanmayı geciktirmenin, hatta sadece biraz geciktirmenin bile faydaları muazzam. Yaşam süresini ve sağlık süresini uzatabilen ilaçların yeniden kullanımının, çevirisel gerobilim alanında büyük, henüz keşfedilmemiş bir potansiyele sahip olduğu belirtiliyor.
Araştırma, Aging Cell adlı bilimsel yayında yayımlandı.
