James Webb Uzay Teleskobu (JWST) kullanarak çalışma yapan gök bilimciler, erken evrende büyük bir dönüşüme neden olmuş olabilecek küçük gökadalar tespit etti.
Bu küçük gökadalardan yayılan morötesi (UV) ışığın, "Yeniden İyonlaşma Çağı" olarak bilinen dönemi tetiklemiş olabileceği düşünülüyor. Bu dönemde evrenin ilk milyar yılında her yeri kaplayan nötr hidrojen gazı sisi dağıtılarak, evren ışığa karşı saydam hale geldi.
Araştırmacılar, bu küçük gökadaların morötesi ışık üretme konusunda "kendi ağırlıklarının çok üzerinde bir iş çıkardığını" belirtiyor. Çalışmaya göre, düşük kütleli gökadalar etraflarında daha az nötr hidrojen gazı barındırıyor, bu da iyonlaştırıcı morötesi ışığın daha kolay kaçmasını sağlıyor. Aynı şekilde, "yıldız patlaması" (starburst) olarak adlandırılan yoğun yıldız oluşumu dönemleri sadece bol miktarda morötesi ışık üretmekle kalmıyor, aynı zamanda bu ışığın dışarı çıkmasına yardımcı olan boşluklar da yaratıyor.
Bugün Samanyolu çevresindeki gökadaların sadece yaklaşık %1'i bu erken dönemdeki itici güçlere benziyor. Ancak evren henüz 800 milyon yaşındayken ve yeniden iyonlaşma süreci başlamışken, bu tür gökadalar çok daha yaygındı.
Yeni çalışmada, bilim insanları o dönemden kalma küçük, ancak oldukça aktif gökadaları aradı. Ekip, Dünya'dan yaklaşık 4 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan Abell 2744 veya bilinen adıyla Pandora Kümesi'nin JWST tarafından çekilen görüntülerini inceledi. Bu kümenin önemli kütlesi, kütle çekimsel mercekleme adı verilen bir süreçle çevresindeki ışığı bükerek, evrenin ilk milyar yılında var olan küçücük ve uzak gökadaların görüntülerini büyütüyor.
Ekip, iki elektronunu kaybetmiş (çift iyonlaşmış) oksijen atomlarından yayılan yeşil ışığı aradı. Bu özel ışığın varlığı, yakın çevrede güçlü morötesi ışık üreten süreçlerin olduğunu gösteriyor. İşte evrenin hidrojen gazı sisini yeniden iyonlaştırmış olabilecek ışık da buydu.
Bu görüntülerden, ekip 83 küçük yıldız patlaması (starburst) gökadası tespit etti. Araştırmacılar, bu gökadaların o kadar küçük olduğunu ki, kendi Samanyolu gökadamızın eşdeğer yıldız kütlesini oluşturmak için 2.000 ila 200.000 tanesine ihtiyaç duyulacağını ifade etti.
Ancak bir araya geldiklerinde, bu küçük gökadalar kayda değer miktarda morötesi ışık üretiyordu ve küçük boyutları bu ışığın evrende daha uzağa yayılmasına olanak tanıdı. Araştırmacılara göre, eğer bu antik gökadalar, günümüzdeki "yeşil bezelye" gökadaları gibi yüksek yıldız oluşum oranına sahip gökadalara benziyorsa, evrenin nötr hidrojenini iyonlaştırmak için gereken morötesi ışığın tamamını yaymış olabilirler.
Yapılan analizlerin önceki çalışmalardan 10 kat daha hassas olduğu ve bu "küçük ama güçlü" gökadaların, evrenin bu kozmik dönüşümünü gerçekleştirecek yeterli sayıda ve morötesi güce sahip olduğunu gösterdiği vurgulandı.
